Pandemi boyunca birçok akademisyen ve gazeteci COVID-19 komplo teorisi inançlarının yükselişte olduğunu savunmuştur…

Mart 2020’de ABD’de iki COVID-19 komplo teorisi üzerine anket yapılmış:
“Koronavirüs, bir komplonun parçası olarak güçlü kişiler tarafından kasıtlı olarak üretildi ve gezegene sürüldü."
“Koronavirüs tehdidi, Başkan Trump’a zarar vermek isteyen siyasi gruplar tarafından abartıldı."

Bu iki teori, pandeminin başlangıcında ABD’deki COVID-19 komplo teorilerinin temel hatlarını kapsamaktadır. Ancak tekrarlanan anketlerde, her iki inanışta da artış gözlemlenmemiş. Koronavirüsün “kasıtlı olarak üretildiği ve serbest bırakıldığı" teorisi Mart 2020’de Amerikalıların %31’i, Haziran 2020’de %27’si ve Mayıs 2021’de %29’u arasında destek buldu.

“Laboratuvar sızıntısı hipotezinin" Mayıs 2021 anketin yapılış tarihinden önceki ay politikacıların ve gazetecilerin büyük ilgisini çektiğini, ancak bunun koronavirüsün “kasıtlı olarak üretidiği ve sızdırıldığı" inancındaki artışı körüklememiş.. Koronavirüsün “Başkan Trump’a zarar vermek" için abartıldığı teorisi Mart 2020’de %29 iken, Haziran 2020’de %28 olmuş ve Ekim 2020’de – anlamlı olmayan bir şekilde – %31’e yükselmiştir (p = 0,086).

Haziran 2020 ve Mayıs 2021’de ankete katılan pandemiyle ilgili üç komplo teorisine yönelik inançlara verilen yanıtları içermektedir:
“Koronavirüs Amerikalıları tehlikeli ve gereksiz bir aşıya zorlamak için kullanılıyor"
“Koronavirüs pandemisinin arkasında Bill Gates var"
“Koronavirüs vücudumuzun içine izleme cihazları yerleştirmek için kullanılıyor."

Her üçü de azalmıştır; Bill Gates ve izleme cihazı teorileri sırasıyla üç ve altı puanlık önemli ölçüde azalma göstermiştir. Bu beş COVID-19 komplo teorisine yönelik inançların tam da artışların en çok beklendiği zamanda arttığına dair hiçbir kanıt gözlemlenmemiş. Sonuçlar, COVID-19 ile ilgili üç farklı komplo teorisine yönelik inançların Mart ve Temmuz 2020 arasında sabit olduğunu tespit eden Romer & Jamieson tarafından üretilen sonuçlarla uyumludur.

Ayrıca, genellikle komplo teorileriyle ilişkilendirilen dört COVID-19 yanlış bilgisindeki değişiklikleri de incelenmiş. Hidroksiklorokin maddesi zaman içinde değişiklik göstermezken, 5G ve dezenfektan ile ilgili inançlar önemli ölçüde azalmıştır – sırasıyla -4 ve -6 puan. Tespit edilen tek artış, COVID-19 bağlantılı ölümlerin sayısının abartıldığı düşüncesiyle ilgilidir (+7 puan). Tam da bu inançların yaygın olarak yayıldığının söylendiği zaman diliminde, sorgulanan beş COVID-19 komplo teorisi inancında zaman içinde büyüme olduğuna dair hiçbir kanıt gözlemlenmemiş; anketi yapılan dört yanlış bilgi parçasından yalnızca birinde artış kanıtı görülmüş.

QAnon inancı ve ilgili komplo teorileri
İkinci kritik vaka QAnon ile ilgilidir. Çok sayıda rapor QAnon’a olan inancın “yayıldığını“, “büyüdüğünü" ve salgını “yeni zirvelere" taşıdığını iddia etti. QAnon taraftarları, içeriden bir hükûmet üyesinin kendilerine Başkan Trump‘ın seks ticareti yapan derin devletle mücadelesi hakkında gizli mesajlar gönderdiğine inanıyor. Bu kanonik inancın ötesinde, QAnon destekçileri derin devlet, Satanist tarikatlar ve cinsel istismarla ilgili heterojen komplo teorileri koleksiyonlarına inanmaktadır, bunların çoğu QAnon’un 2017’de ortaya çıkmasından çok önce de vardı ve özellikle QAnon’a inandığını ifade eden tipik olarak az sayıdaki Amerikalıdan daha geniş bir tabanda destek bulmaktadır.

İlk ve en doğrudan soru olan “QANON’a inanıyor musunuz?" sorusuna Ağustos 2019’da katılımcıların yüzde beşi “evet" yanıtını vermiştir. Bu soru Mayıs 2021’de tekrar sorulmuş ve bir puanlık önemsiz bir artış gözlemlenmiş. Daha sonra “derin devlet“, elit seks tacirleri ve Jeffrey Epstein ile ilgili olanlar da dahil olmak üzere QAnon ile sıklıkla ilişkilendirilen komplo teorilerine olan inançlar incelenmiş. Diğer anketlerle tutarlı olarak, bu teoriler Amerikalıların yüzde 34 ila 50’sinden destek almakta ve kendilerini “QAnon’a inanan" olarak tanımlayan yüzde altının çok ötesine ulaşmaktadır. Bu teorilere olan inancın temel seviyeleri normatif olarak rahatsız edici olsa da, hiçbir durumda zaman içinde önemli artışlar olduğuna dair kanıt gözlemlenmemiş.

Son olarak, katılımcılardan “QAnon hareketini" 0 (çok “soğuk," olumsuz duygular) ile 100 (çok “sıcak," olumlu duygular) arasında değişen bir duygu termometresinde derecelendirmeleri istenmiş. Eğer QAnon’a olan inanç veya destek artıyor olsaydı, QAnon’a verilen ortalama puanlarda da artış gözlemleme beklenirdi. Ancak bunun tam tersini görülmüş: Temmuz 2019’da ortalama puan 21 iken Mayıs 2021’de ortalama puan 16’ya düşmüştür. Toplamda, QAnon’a olan inanç ve desteğin yanı sıra QAnon hareketinin genel olarak benimsediği fikirlere olan inançlar, pandemi ve 2020 seçim döngüsü boyunca, tam da QAnon hareketinin boyutunun arttığının yaygın olarak algılandığı dönemde sabit kalmıştır.

Diğer komplo teorileri
COVID-19 ve QAnon’un ötesine geçen analiz, geçmişte ulusal örneklemlere uygulanan komplo teorileriyle ilgili anket maddeleri için ABD’de kamuya açık anket verilerinin en kapsamlı deposu olan Roper Center for Public Opinion veri tabanının araştırılmasıyla devam etmiş. 2010 yılından önce bu türden sadece 10 anket tespit edilmiştir; bu da komplo teorilerine – özellikle de ulusal anketlere- yönelik ilginin büyük ölçüde son on yılda yoğunlaştığı gerçeğini yansıtmaktadır. Yine de, tespit edilen geçmiş anketler bir dizi konuyu ele almaktadır: Başkan Kennedy, Robert Kennedy ve Martin Luther King Jr. suikastlarının yanı sıra aya iniş, UFO’lar, AIDS, Pearl Harbor, O.J. Simpson, Reagan Yönetimi ve polis. Son on yıla yayılan önemli çalışmalardan alınan öğeleri kullanarak araştırma daha da genişletilmiş.

Araştırmada, kimi suçladıkları, toplumdaki hangi grupların bunlara inanma olasılığı olduğu, açıklamaya çalıştıkları olay veya durum türleri, ne kadar süredir var oldukları, ne kadar yaygın olarak inanıldıkları ve göreceli belirginlikleri bakımından farklılık gösteren komplo teorilerini ele alan toplam 37 madde – 1966-2020 yılları arasında anket yapılmıştır – tespit edilmiştir. Kesin karşılaştırmalar yapabilmek için, önceki anketlerde kullanılan soru ifadeleri ve yanıt seçenekleri aynen korunarak 37 maddenin her biri yeniden ankete tabi tutulmuş. Her durumda, T2 anketleri çevrimiçi olarak isteğe bağlı, kota tabanlı bir örnekleme prosedürü kullanılarak gerçekleştirilmiştir; T1 anketleri rastgele örnekleme ve isteğe bağlı prosedürlerin bir karışımı kullanılarak örneklenmiş ve telefonla (n = 10 canlı görüşmeci ile, n = 6 otomatik), yüz yüze (n = 2) ve çevrimiçi (n = 56) olarak gerçekleştirilmiştir. Ayrıca, geçmişteki bazı anketlerin kayıtlı seçmenlerle sınırlı olduğunu da bilmek lazım; bu durumlarda, takip anketi analizi de kayıtlı seçmenlerle sınırlandırılmış.

İncelenen 37 komplo teorisi inancından sadece altısı zaman içinde dört ila 10 puan arasında değişen büyüklükte önemli bir artış göstermektedir. Geriye kalan 31 kişiden 16’sı önemli bir değişiklik göstermezken, 15’i istatistiksel olarak anlamlı bir düşüş göstermiştir. Anlamlı düşüşlerin büyüklüğü üç ila 31 puan arasında değişmektedir. Tüm komplo inançlarındaki ortalama değişim -3.84 puandır. Toplamda, artış gösteren komplo teorisi inançlarının sayısı – 37 komplo teorisinden altısı -, değişiklik göstermeyen ya da önemli bir düşüş gösteren 31 komplo teorisinden daha ağır basmaktadır.

Günümüz Amerika’sının komplo teorilerinde bir “altın çağa" girdiğine dair iddiaların sıklığı göz önüne alındığında, spesifik komplo teorilerinden veya karşılaştırmalarda kullanılan zaman dilimlerinden bağımsız olarak neredeyse evrensel bir destek bulmayı bekleyen araştırmacılar bu yönde tutarlı kanıtlar ortaya koyamamışlar. Çalışmada incelenen toplam 46 komplo teorisi ve ilgili yanlış bilgiden sadece yedisinde önemli artışlar görülürken, 22’sinde önemli bir değişiklik olmamış, 17’sinde ise önemli düşüşler görülmüştür. Dahası, son zamanlarda sözde büyümeleri nedeniyle en çok endişe çeken komplo teorileri – COVID-19, QAnon ve aşılarla ilgili olanlar – popülaritesini artırıyor gibi görünmüyor.

Bu içeriği beğendiyseniz lütfen çevrenizle paylaşınız…