16:39:56
Nurdağı Yakınlarındaki M7.8 ve M7.5 Kahramanmaraş Deprem Dizisi…

Yüzey kırılması, depremler sırasında bir fayın hareketi nedeniyle yer yüzeyinin kırılması ve kaymasıyla meydana gelen bir olgudur. Geçen hafta meydana gelen deprem dizisi Doğu Anadolu Fay zonundaki çok sayıda fay segmentini yerinden oynatmış, ilk tahminler yaklaşık 298 kilometrelik fay uzunluğunun kırıldığını göstermiştir. Kuzey Anadolu Fayı’nın bazı bölümleri 3 metre kadar kayarken, Doğu Anadolu Fayı’nın bazı bölümleri 9 metrenin üzerinde kaymıştır. Bu fay kırılmaları uydu ve radar görüntülerinde görülebilmektedir.

M7.8 ve M7.5 Kahramanmaraş Deprem Dizisi gibi büyük depremlerden sonra, önümüzdeki birkaç hafta, ay veya muhtemelen yıllar boyunca yüzlerce artçı depremin meydana gelmesi son derece yaygındır. Sonunda, bu artçı şokların sıklığı azalacaktır.

Artçı sarsıntılar

Artçı deprem, ana büyüklükteki depremin ardından ve merkez üssüne yakın bir yerde meydana gelen depremdir. Artçı depremler yaygın olduğundan ve tipik bir model izlediğinden, bilim insanları yakın zamanda büyük bir deprem yaşamış bölgeleri nasıl etkileyebilecekleri konusunda bilgi sağlayabilirler. Bazen tahminler biçimini alan bu açıklamalar öngörü değildir, ancak ana depremi izleyen aylarda meydana gelebilecek depremlerin sayısını ve büyüklüğünü açıklayan olası senaryoları vurgulamak için kullanılabilecek bir araç sağlar.

Bireysel depremlerin tam büyüklüğünü, yerini ve zamanlamasını tahmin etmek hâlâ imkansızdır.

Artçı depremler her zaman ana şokla aynı fay sistemiyle sınırlı değildir, çünkü büyük depremler bazen daha uzaktaki artçı şokları tetikleyebilir. Ancak artçı depremlerin çoğu ana şok fay kırığının yakınında kümelenecektir. Tipik olarak, en büyük artçı şok ana şoktan yaklaşık bir büyüklük daha küçüktür ve çoğu artçı şok birkaç büyüklük mertebesi daha küçüktür. M7.5 artçı depremi büyük olmasına rağmen, geçmiş deprem dizilerinde yaşananlarla uyumsuz değildir.

M7.5 depremi bir artçı deprem miydi yoksa farklı bir ana deprem miydi?

Yaklaşık her 20 büyük depremden biri ilk hafta içinde benzer büyüklükte bir artçı depreme neden olur. Türkiye’de de durum böyle olmuş, M7.8 büyüklüğündeki ana depremin ardından sadece dokuz saat sonra yaklaşık 97 kilometre uzaklıkta M7.5 büyüklüğünde bir artçı deprem meydana gelmiştir. Artçı şoklar her zaman ana şokla aynı fay üzerinde meydana gelmez, sadece merkez üssüne yakın olmaları ve artçı şok olarak kabul edilmeleri için sonrasında meydana gelmeleri gerekir. M7.5’lik artçı depremin başka bir büyük depremin meydana gelme olasılığını azaltmadığını belirtmek gerekir. Gelecekte büyük artçı depremlerin meydana gelme olasılığı zamanla azalsa da, aylar sonra bile küçük bir ihtimal de olsa bir depremin meydana gelme olasılığı her zaman vardır.

Bundan sonra ne olabilir?

Yerel halk uzun iyileşme sürecine başlarken, devam eden artçı depremlerin olasılığı ve riskiyle ilgili endişelerle mücadele etmek zorundadır.

Uzmanlar tarafından konuyla ilgili üç senaryo tanımlanırken, en olası senaryoya göre depremlerin sıklığı yüzde 90 oranında azalacak ve hiçbiri M7’den büyük olmayacaktır. Bu senaryoda, M5 ve M6 arasında orta şiddette artçı depremler hâlâ olasıdır. Bu orta şiddetteki depremler, özellikle depreme dayanacak şekilde inşa edilmemiş zayıflamış veya eski binalarda hasara neden olabilir. Diğer iki senaryo daha az olası olmakla birlikte daha aşırıdır. Artçı sarsıntının M7.0 olma ihtimali yüzde 10, M7.8 ana sarsıntısına benzer büyüklükte ya da daha büyük olma ihtimali ise yüzde birdir.

Senaryo ne olursa olsun, M3 ve M4 arasındaki daha küçük büyüklükteki depremler merkez üslerinin yakınındaki insanlar tarafından hissedilmeye devam edecektir. Artçı şok dizileri, insanlar giderek daha küçük büyüklükteki depremleri hissetmeyi bıraktıktan uzun yıllar sonra bile yıllar ila on yıllar sürebilir.

7.8 büyüklüğündeki depremden sadece 11 dakika sonra bu depremi 6.7 büyüklüğünde bir artçı sarsıntı takip etti. En büyük artçı deprem ise 95 km kuzeyde meydana gelen M7.5 büyüklüğündeki artçı depremdi. Gözlemler ve analizler tüm bu olayların Doğu Anadolu fay sistemi içinde meydana geldiğini göstermektedir.

Bu büyüklükte bir deprem dünyanın herhangi bir yerinde nadiren görülse de, bu tür bir olay genellikle uzun, levha-sınır atımlı faylarda beklenir.

Bilim insanı David Wald, “Bu trajedinin ortaya çıkışını izlemek zor, özellikle de bölgedeki binaların depreme dayanacak şekilde tasarlanmadığını uzun zamandır bildiğimiz için" dedi. “Bu büyüklükteki bir deprem dünyanın her yerinde zarar verme potansiyeline sahiptir, ancak bu bölgedeki birçok yapı özellikle savunmasızdır."

Son serideki en büyük iki deprem nispeten sığdır; ana şok 18 kilometre ya da 17 kilometre derinlikte ve 7.5 büyüklüğündeki artçı şok 10 kilometre derinliktedir. Depremler nispeten sığ olduğu için sarsıntının şiddeti yüksektir.

Bilim insanı Kishor Jaiswal, “Bu deprem merkez üssü olan bölgede yoğun sarsıntılara yol açtı. “Türkiye’nin diğer bölgelerindeki – İstanbul gibi – yeni binalar modern deprem standartları göz önünde bulundurularak tasarlanırken, bu depremden etkilenen alan, bu kadar fazla yer hareketini absorbe etmek için sismik düşüncelerle tasarlanmamış eski tip beton çerçeveler gibi daha savunmasız binaları içeriyordu."

Sarsıntıların tamamı Doğu Anadolu fay sistemi içinde gerçekleşmektedir. Üç tektonik levhanın (Anadolu, Arabistan ve Afrika levhaları) birbirine değdiği ve etkileşime girdiği, tektonik açıdan aktif bir bölge olan üçlü bir kavşak olan civarda artçı sarsıntıların devam etmesi beklenmektedir.

Bu içeriği beğendiyseniz lütfen çevrenizle paylaşınız…