C ovid-19 ile ilgili istatistiklere bakıldığında yeni koronavirüs ile enfekte olan çoğu insanın COVID-19’dan kurtulacağı bellidir. Kimileri asemptomatik olacak ve enfekte olduklarının farkında bile olmayabilecekler. Diğerleri, hastalığın daha şiddetli formları için hastaneye kaldırılmaya ihtiyaç duyabilir. Ancak COVID-19’dan kurtulmak veya virüsü sistemden temizlemek, bir kişinin hemen iyileşeceği anlamına gelmez.

COVID-19 çoğu durumda yaklaşık iki hafta sürer ve bu noktada virüs vücuttan atılır. Ancak pek çok insan bundan birkaç hafta sonra da semptomlar yaşamaya devam ediyor. Hayatta kalanların çoğu, virüs yok olduktan birkaç ay sonra bile COVID-19 ile uğraşmaya devam ediyor ve bilim insanları – şimdilik – genellikle “Uzun COVID" olarak adlandırılan bu tür kronik COVID-19 hastalığına neyin neden olduğunu tam olarak açıklayamıyor .

Uzun COVID semptomları, yorgunluk, nefes darlığı, baş ağrıları, hafıza kaybı ve “beyin sisi" gibi bilişsel sorunlar gibi COVID-19 semptomlarını taklit edebilir. Doktorlar, enfeksiyondan sonraki psikolojik yan etkilerin de oldukça ciddi olabileceği konusunda uyarıyor ve birçok COVID-19 hastasının, tedaviye ihtiyaç duyabilecek uzun vadeli sorunlar da dahil olmak üzere bir tür psikiyatrik bozukluk yaşama olasılığının yüksek olduğuna dikkat çekiyor.

Oxford Brookes Üniversitesi‘nden araştırmacılar, çalışmalarını Frontiers in Psychology‘de yayımlayarak, COVID-19’un psikiyatrik ve bilişsel sonuçlarına ilişkin mevcut bazı verileri incelediler.

Yazarlar, COVID-19 hastalarının baş ağrısı, bilinç değişikliği ve parestezi (karıncalanma ve iğne hissi) dahil olmak üzere nörolojik semptomlar yaşadığını açıklıyor. Otopsiler beyin şişmesi ve nörodejenerasyonu ortaya çıkardı. Bunlar, SARS ve MERS gibi diğer viral solunum yolu hastalıklarında olduğu gibi, virüsün “COVID-19’un akut psikiyatrik semptomları ve uzun vadeli nöropsikiyatrik sekelleri" gelişimine yol açabileceğine dair göstergelerdir.

Bilim insanları diğer çalışmalarda ayrıntılı olarak belirtildiği gibi, COVID-19’daki potansiyel akut ve uzun vadeli nöropsikiyatrik semptomları tanımlayan çeşitli çalışmaları analiz ettiler. Akut semptomlardan bazıları şunlardır:

– Hastaların % 20-40’ı baş ağrısı, baş dönmesi, ensefalopati, anozmi (koku kaybı), yaşlanma (tat kaybı) ve ruh hali değişimleri yaşayabilir.
– Yoğun bakım ünitesi hastalarının % 65-69’u kafa karışıklığı ve ajitasyon yaşıyor
– Hastaların % 33’ünde taburculuk sırasında çift ardışık sendromlar (duygusal, motivasyonel ve davranışsal semptomlar) vardı.

Yazarlar ayrıca, çalışmaların bazı hastaların enfeksiyonu takiben teşhis edilebilir yeni bir psikiyatrik bozukluk geliştirebileceğini gösterdiğine dikkat çekiyor. Yeni virüs, “bilateral talamik, medial temporal loblar, hipokampus ve insular bölgelerdeki" beyin anormalliklerini gösteren bir çalışma ile beynin yapısını doğrudan etkileyebilir.

Bazı hastalar, bir enfeksiyondan sonra frontotemporal beyin bölgesinde ensefalopati geliştirir ve kan akışında azalma olur. Tek başına ensefalit (beynin iltihabı), epilepsi, bipolar bozukluklar, psikotik bozukluklar, anksiyete bozuklukları, bilişsel problemler ve demans gibi uzun vadeli nöropsikiyatrik semptomların riskinde artış ile bağlantılıdır. Yazarlar, “COVID-19’un uzun vadeli nöropsikiyatrik sekellerinin şu anda bilinmediğini" söylüyorlar, ancak SARS ve MERS çalışmalarının, yeni koronavirüs ile bir enfeksiyonun ardından ortaya çıkabilecek psikiyatrik bozukluklar hakkında bazı bilgiler sağlayabileceğini söylüyorlar.

Atıfta bulunulan çalışmalardan birine göre, SARS’tan sağ kalan hastalarda travma sonrası stres bozukluğu veya TSSB (vakaların % 55’i), depresyon (% 39), ağrı bozukluğu (% 36.4), panik bozukluğu (% 32.5) ve obsesif kompulsif bozukluk (% 15.6) ortaya çıkmıştır. SARS ve MERS’in diğer uzun vadeli nöropsikiyatrik sonuçları, farklı bir çalışmada hastaların % 10 ila % 20’sinde görülen “depresif ruh hali, uykusuzluk, anksiyete, sinirlilik, hafıza bozukluğu ve yorgunluk” içeriyordu.

Yazarlar, “COVID-19 enfeksiyonunu izleyen TSSB, depresyon veya anksiyete gibi nöropsikiyatrik belirtilerin de enfekte olmaya, yoğun bakım ünitesinde olmaya veya damgalanmaya karşı psikolojik bir tepki olabileceğini anlamanın önemli olduğuna dikkat çekiyorlar.

COVID-19’u takiben benzer oranlarda uzun vadeli nöropsikiyatrik komplikasyonlar ortaya çıkarsa, o zaman her ülkedeki sağlık bakım kaynaklarının yönetimi için büyük etkileri olacak bir nöropsikiyatrik sekel dalgası bekleyebiliriz. “

İlk verilere göre, “yürütücü işlevler, dikkat ve belleğin bilişsel alanları COVID-19’dan etkileniyor gibi görünüyor." Yazarlar, uzun vadeli nöropsikiyatrik ve bilişsel sekellerin duygusal bozukluklar, anksiyete, yorgunluk ve TSSB’yi içerebileceğini belirtti.

Mart 2020’den itibaren bir COVID-19 çalışmasında hastaların % 96’sında TSSB gözlenmiştir.

Bu son çalışmanın yazarları, nöropsikiyatrik semptomların, beynin düzenli patofizyolojisini etkileyen virüsün doğrudan bir sonucu olabileceğini veya “COVID-19’a kasılma ve ilişkili tıbbi müdahalelere girmenin psikolojik reaksiyonları" olabileceğini söylüyor. Hekimler, bu sorunların doğasını belirlemek için ek muayeneler yapmalıdır. Yazarlar, “Nöropsikiyatrik ve bilişsel sorunların erken tespiti ve önlenmesi, dünya çapında sağlık hizmetlerinin ve hükûmetlerin uzun vadeli amacı olmalıdır, çünkü bu salgının ‘üçüncü dalgası’ olarak ortaya çıkabilir," diyerek uyarıda bulunuyorlar.

Okuduğunuz için teşekkürler. Bu içeriği beğendiyseniz lütfen çevrenizle paylaşınız…