Princeton Üniversitesi‘nde evrimsel biyolog olan Shane Campbell-Staton, kariyerinin çoğunu kertenkeleleri araştırarak geçirdi. Ancak 2016’da bir sabah saat 3.00’te YouTube‘da gezinirken Afrika filleriyle ilgili bir videoya rastladı. Tuhaf bir eğilimi gözlemledi: Mozambik Gorongosa Ulusal Parkı‘ndaki birçok dişi filin dişleri yoktu

Bu olağandışıydı, çünkü dişi Afrika fillerinin genellikle sadece %2’si dişsizdir. Konuyla ilgilenen Staton-Campbell, filleri araştıran meslektaşlarına ulaştı, ancak kimsenin bu gizemi araştırmadığını gördü. Buna karşın Princeton biyoloğu Robert Pringle, fenomeni incelemek için onu parka davet etti.

Staton-Campbell,  “’Evet, kesinlikle bunu yapacağım’ demem 1,5 saniye sürdü” dedi.

Bu videoyu izledikten yedi ay sonra kendini bir helikopterde filleri sayarken buldu. Mevcut popülasyonları Gorongosa parkındaki tarihi video görüntüleri ile karşılaştırdıktan sonra, o ve Pringle rahatsız edici bir sonuca vardılar: Dişsiz dişilerin sayısı yaklaşık otuz yılda çarpıcı bir şekilde artmıştı. 1977 ve 2004 yılları arasında dişsiz dişilerin oranı %18,5’ten %33’e fırladı.

Yeni çalışma, trendin dişlerden uzaklaşmasının tesadüf olmadığını söylüyor.
Mozambik 1977’de kanlı bir iç savaşa girdi. Her iki taraftaki ordular dişleri için Afrika fillerini avladılar ve 15 yıl boyunca savaş çabalarını finanse etmek için fildişi sattılar. 1992 yılına gelindiğinde Gorongosa’daki fil nüfusu %90’dan fazla azalmıştı. Savaş sırasında, parktaki dişsiz dişilerin sıklığı neredeyse üç katına çıktı, öyle ki her iki dişiden birinin dişleri yoktu.

Kaçak avcıların uzun dişli filleri hedef aldığı göz önüne alındığında, hayvanların nadir dişsiz türdaşlarının hayatta kalma şansının daha yüksek olduğu mantıklıydı.

Bu avantaj, iç savaş sona erdikten sonra bile devam etti, ancak doğan dişsiz dişilerin oranı bir miktar azaldı. 1995 ve 2004 yılları arasında, savaştan önce doğan her beş dişiden birine kıyasla, parkta doğan her üç dişiden biri dişsizdi. Genel olarak, 1972 ve 2000 yılları arasında, araştırmacılar, her bir uzun dişli dişi için beş dişsiz dişinin hayatta kalmış olduğunu hesapladı.

Bu, Campbell-Staton‘un ekibine, kaçak avlanmanın hızlı bir evrime yol açtığını düşündürdü.

“Bu büyüklükteki bir değişikliği sadece şans eseri elde etmek son derece imkansız" dedi.

Erkekler için ölümcül bir özellik
Bununla birlikte, dişsizliğin neden sadece dişilerle sınırlı bir özellik olduğu konusu araştırmacıların kafalarını karışmıştı.

Gorongosa parkının dışındaki büyük Afrika fili popülasyonlarının olduğu bölgelerde bile, dişsiz erkeklere dair yalnızca dağınık anekdotlar vardı. Bu model, dişsizliğin bir filin cinsiyetiyle bağlantılı genetik bir kökeni olduğunu gösteriyor.

Parktaki hem dişleri hem de dişleri olmayan dişilerin genomlarını sıraladıktan sonra, araştırmacılar dişsizlikten sorumlu olabilecek, AMELX adı verilen baskın bir gen belirlediler.

AMELX, X kromozomu üzerinden annelerden yavrularına geçer ve bu gen insanlarda da bulunur. Campbell-Staton, insanlarda bu genin bozulmasının kırılgan dişlere neden olduğunu ve kadınlarda diş büyümesini azalttığını söyledi. Bir erkek – insan – X kromozomunda bozulmuş bir AMELX genini miras alırsa, genellikle ölür.

Araştırmanın yazarları, Afrika fillerinde de durumun aynı olabileceğini düşünüyor: Erkek bir fil, bozulmuş bir AMELX genini miras alırsa ölür; ancak mutasyona uğramış gen, dişi bir filde ise yalnızca dişsizliğe neden olur.

Dişlerin kaybı, tüm ekosistemlerde dalgalanmalar yaratabilir
Campbell-Staton, dişsizliğin kritik olmayan bir konu gibi görünebileceğini, ancak eğilimin Afrika fillerinin tüm ekosistemlerini etkileyebileceğini söyledi.

“Fillerin dişleri, ağaçların kabuklarını soymak, değerli mineralleri kazmak veya yeraltı su kaynaklarını ortaya çıkarmak için çok amaçlı araçlardır" dedi. “Dişleriniz yoksa, davranışlarınız değişir – artık ağaçları iteklemezsiniz çünkü kabuklarını soyamazsınız."

Afrika savanasındaki diğer hayvanlar, bu fil davranışlarına bağımlıdır. Filler ağaçları ittiğinde, bu diğer otlak bitkileri için yeni alan yaratır ve bu da diğer türler için yaşam alanları demektir. Dişli fillerin azalması bu süreci engeller.

Campbell-Staton, “Bu, insan faaliyetinin tüm yaşam ağacı boyunca türlerin evrimsel yörüngesini nasıl değiştirdiğinin bir örneğidir" diyerek, “insanlar, beş büyük kitlesel yok oluş olayının yanı sıra tarihteki en etkili evrimsel baskıdır" diye ekledi.

Mozambik’in iç savaşı çoktan bitmiş olsa da, dişsiz dişiler oranının savaş öncesi seviyelere düşmesi bir yüzyıl alabilir.

Campbell-Staton, “Herhangi bir kaçak avlanma baskısı olmadan beklediğiniz %2’ye geri dönmek muhtemelen beş, altı veya yedi nesil alacaktır." Dedi.

Bu, elbette, “her şeyi mahvetmek için gereken" bir nesilden çok daha uzun, diye ekledi.

Bu içeriği beğendiyseniz lütfen çevrenizle paylaşınız…