00:14:31

14 Risk Faktörü Belirlerdiler

Uzmanların 14 risk faktörü belirlediği bir araştırmaya göre, dünya genelindeki demans vakalarının neredeyse yarısı önlenebilir ya da geciktirilebilir. Dünya genelinde demansla yaşayan insan sayısının 2050 yılına kadar neredeyse üç katına çıkarak 153 milyona ulaşacağı tahmin ediliyor ve araştırmacılar bunun sağlık ve sosyal bakım sistemleri için hızla büyüyen bir tehdit oluşturduğu konusunda uyarıyor…

Araştırmaya göre demansla bağlantılı küresel sağlık ve sosyal maliyetler yılda 1 trilyon doları aşıyor.

Bununla birlikte, Lancet tarafından yayınlanan sismik bir raporda, dünyanın önde gelen 27 demans uzmanı, daha önce düşünülenden çok daha fazla vakanın önlenebileceği veya geciktirilebileceği sonucuna vardı.

Lancet demans komisyonu, çocukluktan başlayarak yaşam boyunca devam eden 14 değiştirilebilir risk faktörünün ele alınmasının, insanlar daha uzun yaşasa bile demans vakalarının %45’ini önleyebileceğini veya geciktirebileceğini söyledi. Bulgular ABD’de düzenlenen Alzheimer Derneği uluslararası konferansında sunuldu.

Araştırmanın başyazarı Prof Gill Livingston, Guardian‘a verdiği röportajda, milyonlarca insanın demans riskini azaltmak için yapabileceği ve yapması gereken çok daha fazla şey olduğunun giderek daha açık hale geldiğini söyledi.

Philadelphia’daki konferansta konuşan Livingston şunları söyledi: “Dünya genelinde pek çok insan bunamanın kaçınılmaz olduğuna inanıyor ama öyle değil. Raporumuz demans hastalığına yakalanmama ya da başlangıcını geciktirme şansınızı büyük ölçüde arttırabileceğiniz sonucuna varıyor.

“Riske daha uzun süre maruz kalmanın daha büyük bir etkiye sahip olduğuna dair artık daha güçlü kanıtlara sahip olsak da, harekete geçmek için asla çok erken ya da çok geç olmadığını vurgulamak da önemlidir."

University College London‘dan Livingston, çocuklardan yaşlılara kadar yaşamın her aşamasındaki insanların, tedavisi olmayan bu hastalığa yakalanma risklerini azaltmak ya da en azından yaşamlarının ilerleyen dönemlerine kadar hastalığı savuşturmak için adım atabileceklerini sözlerine ekledi.

Mevcut en son kanıtlara dayanan rapor, demans vakalarının %9’u ile ilişkili olan iki risk faktörünü de ekliyor. Vakaların yaklaşık %7’si 40 yaşından itibaren orta yaşlarda yüksek düşük yoğunluklu lipoprotein ya da “kötü" kolesterol ile ilişkilendirilirken, vakaların %2’si yaşamın ilerleyen dönemlerinde tedavi edilmemiş görme kaybına atfedilebilir.

Livingston‘a göre bu yeni risk faktörleri, 2020 yılında Lancet komisyonu tarafından belirlenen ve birlikte demans vakalarının yaklaşık %36’sına atfedilebilen 12 risk faktörüne ek olarak ortaya çıkmıştır.

Bunlar düşük eğitim seviyesi, işitme bozukluğu, yüksek tansiyon, sigara kullanımı, obezite, depresyon, fiziksel hareketsizlik, diyabet, aşırı alkol tüketimi; travmatik beyin hasarı, hava kirliliği ve sosyal izolasyondur.

Uzmanlar raporda şu ifadelere yer verdi: “Önleme potansiyeli yüksektir ve genel olarak bunamaların yaklaşık yarısı, bu 14 risk faktörünün ortadan kaldırılmasıyla teorik olarak önlenebilir. Bu bulgular umut veriyor."

Livingston, demans risklerini azaltmanın sadece sağlıklı yaşam yıllarını artırmakla kalmayıp, demans gelişen kişilerin sağlıksız geçirdikleri süreyi de azalttığını gösteren yeni kanıtlar olduğunu söyledi.

Livingston, “Düzenli egzersiz, sigara içmeme, orta yaşta – örgün eğitim dışında da – bilişsel aktivite ve aşırı alkolden kaçınmayı içeren sağlıklı yaşam tarzları sadece bunama riskini azaltmakla kalmaz, aynı zamanda bunama başlangıcını da geciktirebilir" dedi.

Livingston, bunun demans gelişenlerin daha kısa bir süre demansla yaşadıkları anlamına geldiğini söyledi ve ekledi: “Bunun bireyler için büyük yaşam kalitesi etkileri olduğu gibi toplumlar için de maliyet tasarrufu sağlayan faydaları vardır."

Livingston, insanların demans riskini önlemek için yapabilecekleri en kolay şeylerden birinin, çoğunlukla hareketsiz kalıyorlarsa, günlerine biraz egzersiz sığdırmak olduğunu söyledi; bu yürüyüş ya da oturma egzersizleri olabilir.

Yaşam boyunca demans riskini azaltmak için Lancet komisyonu, işitme kaybı olanlara işitme cihazı sağlanması ve zararlı gürültüye maruz kalmanın azaltılması ile 40 yaşından itibaren yüksek kolesterolün tespit ve tedavi edilmesi de dahil olmak üzere 13 tavsiyede bulundu.

Diğer tavsiyeler arasında görme bozukluğu için tarama ve tedavinin herkes için erişilebilir hale getirilmesi, çocuklara kaliteli eğitim sağlanması ve orta yaşta bilişsel olarak aktif olunması yer almaktadır.

Komisyonla birlikte Lancet Healthy Longevity dergisinde yayıMlanan ayrı bir çalışmada araştırmacılar, İngiltere’yi örnek alarak bu tavsiyelerden bazılarının uygulanmasının ekonomik etkisini modellediler.

Risk faktörlerini ele alan halk sağlığı müdahalelerinin, demans oranlarını azaltarak ve insanların daha uzun ve sağlıklı yaşamasına yardımcı olarak 4 milyar sterlin tasarruf sağlayabileceğini buldular.

Çalışmayı kısmen finanse eden Alzheimer’s Society‘nin politika ve araştırma sorumlusu Fiona Carragher şunları söyledi: “Alkol tüketimi ve fiziksel egzersiz gibi bazı demans risk faktörleri yaşam tarzınızı değiştirerek yönetilebilir, ancak birçoğunun toplumsal düzeyde ele alınması gerekir.

“Sosyal izolasyon, eğitim eşitsizlikleri ve hava kirliliği bireylerin kontrolü dışındadır ve halk sağlığı müdahaleleri ile hükûmet ve endüstri arasında ortak eylem gerektirmektedir."

Araştırmanın finansmanına yardımcı olan Alzheimer’s Research UK‘in araştırma direktörü Dr. Susan Kohlhaas, yaş ve genetiğin demans için en büyük risk faktörleri olmaya devam ettiği konusunda uyarıda bulundu.

Ancak başka sağlık ve yaşam tarzı faktörlerinin de rol oynadığı bulgusunun “iyi bir haber" olduğunu, zira bunun insanlar ve hükûmetler için gelecekte demansın toplum ve sevdikleri üzerindeki yıkıcı etkisini azaltacak önleyici tedbirleri uygulamaya koymaları için “büyük bir fırsat" sunduğunu söyledi.

Bu içeriği beğendiyseniz lütfen çevrenizle paylaşınız…