07:46:20

Araştırmaya Göre, Zona Aşısı Yaşlı Yetişkinlerin Bunama Riskini Azaltabilir

Korkunç derecede ağrılı zona hastalığını önlemeye yönelik bir aşı ekstra bir fayda sağlayabilir: Yeni araştırma, bunama riskini de azaltabileceğini öne sürüyor. Demansla mücadele için bir aşı mı? Görünüşe göre zaten bir tane var -ağrılı zona hastalığını önleyen aşıların yaşlanan beyinleri de koruduğu görülüyor…

Yeni bir çalışma, zona aşısının yaşlı yetişkinlerin önümüzdeki yedi yıl içinde bunama geliştirme riskini %20 oranında azalttığını ortaya koydu.

Çarşamba günü Nature dergisinde yayımlanan araştırma, yaşlandıkça beyin sağlığını ne kadar çok faktörün etkilediğine ve bu konuda neler yapabileceğimize dair artan anlayışın bir parçası.

Stanford Üniversitesi‘nden baş araştırmacı Dr. Pascal Geldsetzer “Bu çok sağlam bir bulgu” dedi. Ve demans riski daha yüksek olduğu için “kadınlar daha fazla fayda sağlıyor gibi görünüyor”.

Çalışma, Galler’de on yıldan uzun bir süre önce dünyanın ilk nesil zona aşısını yaptırdığında yaklaşık 80 yaşında olan insanları izledi. Şimdi, 50 yaş ve üzeri Amerikalılar, zona hastalığına karşı öncekinden daha etkili olduğu kanıtlanan yeni bir aşı yaptırmaya teşvik ediliyor.

Sinir sistemine sızan virüsleri inceleyen Colorado Üniversitesi Anschutz Tıp Kampüsü‘nden Dr. Maria Nagel, yeni bulguların insanların kollarını sıvamaları için bir neden daha eklediğini söyledi.

Nagel, “Virüs demans için bir risk ve şimdi riski azaltabilecek bir müdahalemiz var” dedi.

Harvard‘lı bir doktor ve sağlık ekonomisti olan Dr. Anupam Jena, Nature dergisine yazdığı yorumda, yaşlanan nüfusta Alzheimer ve diğer demans türlerinin arttığını belirterek, “çalışmanın sonuçları çok derin” dedi.

Su çiçeği geçiren herkes -neredeyse 1980’den önce doğan herkes- hayatlarının geri kalanında bu virüsü taşır. Sinirlerde saklanır ve bağışıklık sistemi hastalık veya yaş nedeniyle zayıfladığında patlak verebilir, tipik olarak vücudun bir tarafında haftalarca süren ağrılı, kabarcık benzeri yaralara neden olur -buna zona denir.

Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezlerine göre yaklaşık her 3 Amerikalıdan 1’i zona hastalığına yakalanmaktadır. Çoğu iyileşirken, bazen ciddi komplikasyonlara neden olur. Göze bulaşırsa görme kaybına neden olabilir. Zona hastalarının %20’si döküntüler geçtikten aylar hatta yıllar sonra bile dayanılmaz sinir ağrıları çekmektedir.

Alzheimer ve diğer bunama türlerinin nasıl oluştuğu tam olarak bilinmemektedir. Ancak sinir sisteminin içine sızan bazı virüslerin -özellikle su çiçeği virüsü de dahil olmak üzere herpes ailesinin üyelerinin- insanları daha savunmasız hale getiren genetik ve diğer faktörlere katkıda bulunduğundan uzun zamandır şüpheleniliyor.

Geçtiğimiz yaz Boston’daki Brigham and Women’s Hastanesi doktorları, bir zona atağının bir kişinin bunama riskini yaklaşık %20 oranında artırabileceğini bildirmiştir.

Bunun nedeni kısmen, virüsün beyin dahil organlar için kötü olan iltihaplanmaya neden olabilmesidir. Colorado‘dan Nagel, virüsün ayrıca beyindeki kan damarlarını doğrudan enfekte ederek pıhtılara neden olabileceğini ve kan akışını engelleyebileceğini, bunun da hem felç hem de bunama için bir risk oluşturduğunu söyledi.

Daha da ilginci, laboratuvarı zona hastalığının Alzheimer’ın ayırt edici özelliklerinden biri olan amiloid adlı yapışkan bir proteinin oluşumunu teşvik edebileceğini de keşfetti.

Önerilen aşıları yaptıran yetişkinler, egzersiz ve iyi bir diyet gibi beyni sağlıklı tutan diğer alışkanlıklara da sahip olma eğiliminde olduklarından ekstra bir fayda sağladıklarını kanıtlamak zorlaşıyor.

Stanford‘dan Geldsetzer, zona aşılarını yaş sınırı ile başlatan Galler’deki “doğal bir deneyden” yararlandı: 1 Eylül 2013’te 80 yaş ve üzeri herkes uygun değildi, ancak 79 yaşında olanlar aşı olabiliyordu. Bu sınıra uyan ya da bu sınırı kaçıran yaşlıları karşılaştırmak, benzer durumdaki kişileri rastgele aşılanmak ya da aşılanmamak üzere atayan bir araştırma çalışmasına benzeyecektir.

Geldsetzer‘in ekibi 280.000’den fazla tıbbi kaydı analiz etti ve aşılamanın bunamaya karşı bir miktar koruma sağladığına dair kanıt buldu. O dönemde insanlara Zostavax adı verilen birinci nesil bir aşı yapılmıştı.

Nagel, bir sonraki önemli adımın, günümüz aşısı Shingrix‘in de demansa karşı koruma sağlayıp sağlamadığını test etmek olduğunu söyledi. Başka bir araştırma grubu kısa süre önce bu yönde bazı kanıtlar olduğunu bildirdi. Aşı üreticisi GSK geçen ay, yaşlıların aşı olurken bilişsel sağlıklarını takip etmek için Birleşik Krallık sağlık yetkilileriyle bir işbirliği yaptığını duyurdu.

Geldsetzer ayrıca aşı türünün bir fark yaratıp yaratmayacağını görmek için bu erken aşıyı daha fazla incelemeyi umuyor.

Shingrix, birkaç ay arayla iki doz halinde verilen tek seferlik bir aşıdır. CDC, çoğu insan için 50 yaşından itibaren, ancak yıllar önce birinci nesil zona aşısı olanlar da dahil olmak üzere, bağışıklığı zayıflatan belirli rahatsızlıkları olan daha genç yetişkinler için de önermektedir. Aşı olmaya uygun Amerikalıların %40’ından daha azı aşı olmuştur.

Enjeksiyon yerinde ağrı ve grip benzeri ateş ve ağrı gibi yan etkiler yaygındır. CDC, şu anda grip veya COVID-19 gibi başka bir virüsle mücadele ediyorsanız, zona aşısı için iyileşene kadar beklemeniz konusunda uyarıyor.

Demans için kanıtlanmış bir önlem bulunmamakla birlikte, doktorlar riski azaltmak için başka sağduyulu adımlar da önermektedir. Sosyal ve bilişsel olarak aktif kalın. Yüksek kan basıncını ve diyabetli kişilerde yüksek kan şekerini kontrol altına alın; bunların her ikisi de bilişsel gerilemeyle bağlantılıdır.

Bu içeriği beğendiyseniz lütfen çevrenizle paylaşınız…