19:55:46

Atmosferden Karbon Emen Dünyanın En Büyük Vakumu İlk Kez Çalıştı

Gezegeni ısıtan kirliliği dev bir vakum gibi atmosferden emmek üzere tasarlanan “dünyanın en büyük" tesisi Çarşamba günü İzlanda’da faaliyete başladı. İklim kirliliğini havadan emen ‘dünyanın en büyük’ vakumu açıldı. Mamut dev fanlar kullanarak havayı emecek, karbonu ayrıştıracak ve taşa dönüşeceği yere, yeraltına taşıyacak…

“Mamut“, İsviçreli Climeworks şirketi tarafından ülkede açılan ikinci ticari doğrudan hava yakalama tesisi ve 2021’de çalışmaya başlayan selefi Orca’dan 10 kat daha büyük.

Doğrudan hava yakalama (DAC), havayı emmek ve kimyasallar kullanarak karbonu çıkarmak için tasarlanmış bir teknolojidir. Karbon daha sonra yerin derinliklerine enjekte edilebilir, yeniden kullanılabilir veya katı ürünlere dönüştürülebilir.

Climeworks karbonu yeraltına taşımayı ve burada doğal olarak taşa dönüşerek karbonu kalıcı olarak hapsetmeyi planlıyor. Bu sözde tecrit işlemi için İzlandalı Carbfix şirketi ile ortaklık yapıyor.

Tüm operasyon İzlanda’nın bol ve temiz jeotermal enerjisinden güç alacak.

İnsanlar fosil yakıtları yakmaya devam ettikçe DAC gibi yeni nesil iklim çözümleri hükûmetlerin ve özel sektörün daha fazla ilgisini çekiyor. Atmosferdeki gezegeni ısıtan karbondioksit konsantrasyonları 2023 yılında rekor seviyeye ulaştı.

Gezegen ısınmaya devam ettikçe – insanlar ve doğa için yıkıcı sonuçlarla birlikte – birçok bilim insanı, dünyanın fosil yakıtları hızla kesmenin yanı sıra atmosferden karbonu uzaklaştırmanın yollarını bulması gerektiğini söylüyor.

Ancak DAC gibi karbon giderme teknolojileri hâlâ tartışmalı. Pahalı, enerjiye aç ve ölçek olarak kanıtlanmamış olmakla eleştiriliyorlar. Bazı iklim savunucuları da fosil yakıtları azaltmaya yönelik politikaların dikkatini dağıtabileceğinden endişe ediyor.

Uluslararası Çevre Hukuku Merkezi‘nde fosil ekonomi programı direktörü olan Lili Fuhr, genel olarak karbon yakalama hakkında konuşurken, bu teknolojinin “belirsizlikler ve ekolojik risklerle dolu olduğunu" söyledi.

Climeworks Mammoth‘u Haziran 2022’de inşa etmeye başladı ve şirket bunun dünyanın en büyük tesisi olduğunu söylüyor. Üst üste istiflenebilen ve kolayca hareket ettirilebilen 72 adet “kolektör konteyneri" – makinenin havadan karbon yakalayan vakum parçaları – için alana sahip modüler bir tasarıma sahiptir. Şu anda bunlardan 12 tanesi mevcut ve önümüzdeki birkaç ay içinde daha fazlası eklenecek.

Climeworks‘e göre Mammoth tam kapasiteyle çalıştığında yılda 36.000 ton karbonu atmosferden çekebilecek. Bu da yaklaşık 7.800 gazla çalışan arabanın bir yıl boyunca yoldan çekilmesine eşdeğer.

Climeworks, uzaklaştırılan her bir ton karbon için kesin bir maliyet vermedi, ancak ton başına 100 dolardan ziyade ton başına 1.000 dolara yakın olduğunu söyledi – ikincisi, teknolojiyi uygun fiyatlı ve uygulanabilir hale getirmek için önemli bir eşik olarak görülüyor.

Climeworks‘ün kurucu ortağı ve eş CEO’su Jan Wurzbacher gazetecilerle yaptığı görüşmede, şirketin tesislerinin boyutunu büyüttükçe ve maliyetleri düşürdükçe, 2030 yılına kadar ton başına 300 ila 350 dolara ulaşmayı ve 2050 civarında ton başına 100 dolara ulaşmayı hedeflediğini söyledi.

Edinburgh Üniversitesi‘nde karbon yakalama ve depolama profesörü olan Stuart Haszeldine, yeni tesisin “iklim değişikliğiyle mücadelede önemli bir adım" olduğunu söyledi. Karbon kirliliğini yakalayacak ekipmanların boyutunu arttıracak.

Ancak Haszeldine, bunun hâlâ ihtiyaç duyulanın çok küçük bir kısmı olduğu konusunda uyarıyor.

Uluslararası Enerji Ajansı‘na göre, dünyadaki tüm karbon giderme ekipmanları yılda sadece 0,01 milyon metrik ton karbonu giderebiliyor; bu da küresel iklim hedeflerine ulaşmak için 2030 yılına kadar ihtiyaç duyulan yılda 70 milyon tondan çok uzak.

Halihazırda başka şirketlerin çok daha büyük DAC tesisleri var. Örneğin şu anda Teksas’ta yapım aşamasında olan Stratos, tesisin arkasındaki petrol şirketi Occidental‘e göre yılda 500.000 ton karbonu uzaklaştırmak üzere tasarlandı.

Fakat bir sorun olabilir. Occidental, yakalanan karbonun yerin derinliklerindeki kayalarda depolanacağını söylüyor, ancak şirketin web sitesinde yakalanan karbonun “geliştirilmiş petrol geri kazanımı" adı verilen bir süreçte kullanılacağı da belirtiliyor. Bu, ulaşılması zor petrol kalıntılarını dışarı çıkarmak için karbonun kuyulara itilmesini içeriyor – fosil yakıt şirketlerinin yaşlanan petrol sahalarından daha da fazlasını çıkarmasına izin veriyor.

Bu tür bir süreç, bazı eleştirmenleri karbon giderme teknolojilerinin fosil yakıt üretimini uzatmak için kullanılabileceği konusunda endişelendiriyor.

Ancak fosil yakıt şirketleriyle bağlantısı olmayan Climeworks için bu teknoloji büyük bir potansiyele sahip ve şirket büyük hedefleri olduğunu söylüyor.

Şirketin kurucu ortağı ve eş CEO’su Jan Wurzbacher, Mammoth’un Climeworks‘ün 2030 yılına kadar yılda 1 milyon ton ve 2050 yılına kadar 1 milyar ton karbon giderimine ulaşma planının sadece son aşaması olduğunu söyledi.

Planlar arasında Kenya ve Amerika Birleşik Devletleri’ndeki potansiyel DAC tesisleri de yer alıyor.

Bu içeriği beğendiyseniz lütfen çevrenizle paylaşınız…