B azı araştırmalara göre COVID-19 cinsiyetleri eşit olarak etkilemiyor. Küresel olarak bakıldığında COVID-19 yoğun bakım ünitesi başvurusu için her 10 kadına karşı 18 erkek başvurusu gerçekleşiyor. Benzer şekilde COVID-19’dan ölen her 10 kadına karşı 15 erkek ölüyor. Amerika Birleşik Devletleri’nde, Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezlerine göre, aşılama oranlarında da cinsiyet farkı ortaya çıkarken, kadınlar erkeklerin %6 puan önünde yer alıyor. Ve AstraZeneca aşısının nadir olumsuz etkileri kadınlarda daha sık görülürken, Pfizer-BioNTech ve Moderna aşılarında genç erkekleri daha sık etkiliyor.

Ancak Nature Communications‘da bu hafta yayımlanan bir makaleye göre, Aralık 2020’ye kadar olan sonuçları yayımlanan 45 COVID-19 randomize kontrollü araştırmadan sadece sekizi cinsiyetin etkisini bildirdi. Diğer son veriler, basit vaka sayılarının olduğunu ve aşıların cinsiyete göre ayrılmadığını gösteriyor.

Radboud Üniversitesi Tıp Merkezi‘nde cinsiyet ve sağlık araştırmacısı olan kıdemli yazar Sabine Oertelt-Prigione, grubunun bulguları karşısında cesareti kırıldı. “Sırf yapbozun çok açık bir parçası olduğu için [cinsiyetin] denemelerde ele alınacağını varsaydım” diyor. Oertelt-Prigione, fizyolojik farklılıkları göz önüne alındığında, erkekleri ve kadınları farklı şekilde etkileyebilecek ilaç denemelerinde bu adımı atlamanın potansiyel olarak tehlikeli olduğunu söylüyor. Queen’s Üniversitesi‘nde epidemiyolog olan ve çalışmaya dahil olmayan Susan Phillips, hastalığın işleyişi hakkında bilgi edinme fırsatı kaçırılıyor, diye ekliyor.

Oxford Üniversitesi‘nden Martin Landray, cinsiyet etkilerine yeterince dikkat edilmemesini de şaşırtıcı buluyor. Anti-inflamatuar ilaç tocilizumab’ın COVID-19’dan ölüm riskini azalttığını bulan ve sonuçları cinsiyete göre araştıran Birleşik Krallık’ın iyileşme denemesine öncülük etti – ancak vurgulamaya değer bir şey bulamadı. “Herkesin yaptığını sanıyordum." Ancak Phillips, araştırmacıların 30 yıldan fazla bir süredir yayımlanmış klinik araştırmalarda cinsiyet analizlerini sıklıkla atladığını belirtiyor. “Sorun devam ediyor” diyor. “Ve bu, mevcut makaleyi önemli kılıyor."

Oertelt-Prigione‘nin ekibi, olası tedavileri ve aşıları test eden 45 randomize kontrollü çalışmayı tanımlayan yorumlar, gözlemsel çalışmalar ve diğer çalışmalar hariç, 15 Aralık 2020’den önce yayınlanan COVID-19 hakkındaki tüm makaleler için PubMed‘i taradı. Çalışmadaki tüm denemeler, erkek ve kadın katılımcıların sayısını bildiriyordu. Ancak sonuçların cinsiyete göre farklılık gösterip göstermediğini sadece sekiz kişi incelemiş görünüyor.

En önemli bazı COVID-19 araştırmaları bile erkekler ve kadınlar üzerindeki etkilerini ayrı ayrı analiz etmedi. Örneğin, dev Pfizer-BioNTech ve Moderna aşı denemeleri, aşı etkinliğinin cinsiyete göre farklılık gösterip göstermediğini araştırdı ve hem erkekler hem de kadınlar için %90’dan fazla etkinlik buldu. Ancak Birleşmiş Milletler Üniversitesi toplumsal cinsiyet ve sağlık araştırmacısı Lavanya Vijayasingham ve meslektaşlarının Mart ayında The Lancet‘teki bir mektupta belirttiği gibi, hiçbir denemede cinsiyete göre olumsuz etkiler ortaya çıkmadı. Pfizer baş araştırmacılarından biri olan New York Eyalet Üniversitesi‘nden Stephen Thomas, bilimsel bir dergide yayınlanmasa bile bu verilerin hâlâ toplandığını ve izlendiğini söylüyor. Ancak düşük sayıda ciddi yan etki, yan etkilerde önemli cinsiyet farklılıklarını tespit etmeyi zorlaştırabilir, diyor.

Yeni makalenin bulguları diğer çalışmalarla tutarlı görünüyor. EClinicalMedicine‘de yayımlanan yakın tarihli, daha küçük bir COVID-19 denemesi çalışması, sonuçların cinsiyetten etkilenip etkilenmediğini araştıran 30 denemede sıfır rakamına ulaştı. BMJ Global Health‘de daha geniş bir COVID-19 makalesi yelpazesini inceleyen Nisan tarihli bir makale, 121’den adet araştırmadan sadece 14’ünün cinsiyetin sonuçları etkileyip etkilemediğini analiz ettiğini buldu.

Bazen cinsiyete göre ayrıştırılmış verileri bildirmemek için nedenler olabilir. Ancak Landray‘in ekibi, tocilizumab çalışmasında istatistiksel olarak anlamlı bir cinsiyet farkı buldu: Denemenin başlangıcında mekanik ventilasyon kullanmayan hastalarda, ilaç genel olarak ölme veya ventilasyona ihtiyaç duyma riskini azalttı – sadece erkeklerde. Ancak cinsiyete göre analiz, farkın olduğunu gösteriyor. 1 ay içinde hastaneden taburcu olma gibi diğer sonuçlar için cinsiyetler arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark yoktu. Landray, ekibin ‘cinsiyet etkisi olduğuna dair ikna edici kanıtlar’ olmadığı sonucuna vardı ve bu yüzden bunu vurgulamadık, diyor.

Birinin olmayabilecek bir cinsiyet farkı önermenin de zararlı olabileceğini belirtiyor. Örneğin, az sayıda kadınla yapılan denemelerde, aspirinin kadınlarda kalp krizlerini ve felçleri önlemediği öne sürüldü. Ancak Landray, bu kadar zayıf kanıtlara dayanarak aspirin kullanımını kısıtlamanın kadınları potansiyel olarak faydalı bir ilaçtan mahrum bırakabileceğini savunuyor.

George Washington Üniversitesi‘nde epidemiyolog olan Emily Smith, şu anda cinsiyeti ve toplumsal cinsiyeti analizlerine dahil etmenin bireysel araştırmacılara bağlı olduğunu söylüyor. Ama belki sistem düzeyindeki bazı müdahaleler bu sorunu çözmeye yardımcı olabilir diyor. Finansman kuruluşları veya deneme kayıtları cinsiyete göre raporlama gerektiriyorsa, bu, araştırmacıların denemelerinde konuya odaklanmasını motive edebilir.

Veri eksikliği klinik araştırmaların ötesine geçiyor: Kâr amacı gütmeyen Global Health 50/50 tarafından yürütülen Cinsiyet ve COVID-19 Projesi veri tabanından alınan en son aylık raporda 198 ülkeden sadece %37’si cinsiyete göre ayrıştırılmış ölüm verilerini bildiriyor ve sadece %18’i cinsiyete göre ayrıştırılmış aşılama verilerini bildirmektedir.

Global Health 50/50 eş direktörü Sarah Hawkes, COVID-19 salgınının ‘diğer çok az koşulun başarabildiği şekilde cinsiyet ve toplumsal cinsiyetin önemine ışık tuttuğunu’ söylüyor. O ve diğerleri, araştırmacıların bu farklılıklara ışık tutmasının zamanının geldiğini söylüyor.

Okuduğunuz için teşekkürler. Bu içeriği beğendiyseniz lütfen çevrenizle paylaşınız…