12:57:00

Deprem Tekrar Periyodu Nedir?

Bu kavram, belirli bir fay hattında benzer büyüklükteki depremlerin ortalama kaç yılda bir meydana geldiğini ifade eder. Genellikle şu varsayıma dayanır: Fay hattı üzerindeki gerilim biriktiği kadar, belli aralıklarla kırılır ve bu da depreme neden olur. Bu birikim ve boşalım süreci belli bir döngüsellik gösterir…

Bilimsel Dayanakları ve Kullanılan Yöntemler

Paleosismoloji (Tarihsel Depremler ve Fay Çökelleri)
Fay zonlarındaki jeolojik katmanlarda deprem izleri aranır. Bu izler sayesinde binlerce yıl önceki depremler tespit edilebilir.

Tarih öncesi depremler: Fay zonlarındaki çökeltilerdeki kırılma izleri, sıçramalar, sıvılaşma yapıları.
Örnek: Kuzey Anadolu Fayı üzerinde yapılan kazılarda, 1500 yıldan fazla geçmişi olan deprem izleri bulunmuştur.

GPS ve Jeodezik Ölçümler

Yerin yüzeyindeki deformasyonlar ölçülerek bir bölgede ne kadar gerilim biriktiği hesaplanabilir.

– Fayın her iki yakasındaki hareket miktarı yıllık olarak ölçülür (örneğin 20 mm/yıl).
– Bu bilgi, son depremden bu yana ne kadar gerilim biriktiğini ve kırılmanın yaklaşıp yaklaşmadığını gösterebilir.

Sismik Boşluklar (Seismic Gaps)

Uzun süredir deprem üretmemiş ancak aktif faylar üzerinde bulunan bölgeler “sismik boşluk" olarak tanımlanır. Bu bölgelerin deprem potansiyeli yüksek kabul edilir.

Olasılık Modelleri ve İstatistiksel Tahminler
Örneğin:

Poisson modeli: Depremlerin rastgele aralıklarla olduğunu varsayar.
Zaman-bağımlı modeller: Gerilim birikimini hesaba katarak daha sofistike tahminler yapar.

Sınırlamalar – Neden Bu Bir Tahmindir, Kesinlik Değildir?

• Faylar mükemmel şekilde saat gibi işlemez. Gerilim birikimi düzensizdir.
• Depremler başka depremleri tetikleyebilir. (Örn. 1999 Gölcük depremi sonrası Doğu’ya doğru stres transferi oldu.)
• Yer kabuğundaki heterojenlik ve sürtünme koşulları karmaşıktır.
• Tarihsel ve jeolojik kayıtlar genellikle sınırlıdır, özellikle uzak geçmiş için.

Bilimsel Kabul Durumu

Evet, bu kavram bilimsel olarak kabul görmektedir, ama istatistiksel ve olasılıksal bir araçtır.
Türkiye’de MTA, AFAD gibi kurumlar bu kavramla çalışır.
Dünya’da USGS (ABD Jeoloji Servisi), Japonya Meteoroloji Ajansı gibi kuruluşlar da tekrar periyodunu modellemelerinde kullanır.

Özetle:
Deprem tekrar periyodu, doğrudan gözlemsel bir kanıt değil; jeolojik, tarihsel ve jeodezik verilerden türetilmiş bilimsel bir modeldir. Belli bir doğruluk payı vardır ama bu, “ne zaman olacağını” değil, “yaklaşık hangi zaman aralığında olabileceğini” söyler.

YEDİSU FAYI ÖZELİNDE

Yedisu Fayı, Türkiye’de hem jeoloji hem de deprem mühendisliği açısından dikkatle izlenen kritik segmentlerden biri. Kuzey Anadolu Fay Zonu’nun doğu ucundaki bir parçası olan bu fay, sismik boşluk ve tekrar periyodu tahminleri açısından bilimsel olarak oldukça dikkat çekici bir örnektir.

Yedisu Segmenti Nedir?
-Konum: Erzincan ile Bingöl arasındaki bölgede, özellikle Karlıova Üçlü Bileşimi yakınlarında bulunur.
-Kuzey Anadolu Fayı’nın (KAF) doğu ucunu oluşturur ve Doğu Anadolu Fayı ile birleşmeye yakın bir yerde yer alır.
-Uzunluğu yaklaşık 100km civarındadır ve yüzeyde izlenebilir bir fay hattıdır.

Yedisu Fayı ve Tekrar Periyodu
Son Büyük Deprem:1784 
-Yedisu segmentinde bilinen son büyük deprem1784yılında meydana geldi. Bu deprem M~7.2 civarındaydı.
-Aradan yaklaşık 240 yıldan fazla zaman geçti.

Bilimsel Çalışmaların Verdiği Tekrar Periyodu Tahmini
-Yedisu segmenti üzerinde yapılan paleosismolojik ve jeodezik çalışmalar, bu segmentin tekrar periyodunun ~250 yıl civarında olabileceğini öne sürüyor.
-Öne çıkan bilimsel çalışmalar (örnek:Dumanetal.,2005; Akyüz ve arkadaşları, çeşitli MTA çalışmaları) bu fayı aktif ve tehlikeli bir segment olarak tanımlar.
-Gerilim birikmesi GPS ölçümleriyle desteklenmiştir. Fayın her iki yakasında yılda yaklaşık 17-20mm arası yatay hareket ölçülmüştür.

Neden Kritik?
-Fay uzun süre kırılmamış ve ciddi bir sismik boşluk oluşturmuştur.
-Tekrar periyodu bakımından “vadesi dolmuş" kabul edilebilecek bir segmenttir.
-Hem Batı’dan gelen stres transferi(1999 Gölcük–2003 Bingöl), hem de Doğu Anadolu Fayındaki hareketlilik bu bölgeyi baskı altına alıyor olabilir.
-Bölge, Erzincan gibi büyük yerleşimlere yakın olmasa da Bingöl, Karlıova ve çevresi için büyük bir risk taşıyor.

Belirsizlik Faktörleri
–Tekrar periyodu ±50 yıl gibi bir belirsizlik aralığıyla tahmin edilir.
-Yedisu fayının bütün segmenti tek seferde mi kırılır, yoksa kısmi kırılmalar mı olur? Bu tür detaylar bilinmiyor.
-Fayın altında yer alan derin yapı(örneğin yitim zonları, mantosfer özellikleri) sınırlı şekilde anlaşılmış durumda.

Özetle:
Son büyük deprem | 1784(~M7.2)
Olası tekrar periyodu | ~250yıl(240yılıgeçti)
Fay uzunluğu | ~100km
Segment tipi | Kuzey Anadolu Fayı’nın doğu ucunda aktif segment
Güncel gerilim birikimi | Yılda~17–20mm hareket
Risk durumu | Sismik boşluk, “kırılmaya hazır“segment.

Bu içeriği beğendiyseniz lütfen çevrenizle paylaşınız…