08:44:03

Aphelion Nedir?

Kuzey Yarımküre’de yaz mevsimindeyiz. Ancak siz plajda ya da doğanın başka bir yerinde uzun, ılık günlerin tadını çıkarırken, gezegenimizin aphelion olarak bilinen bir nokta olan güneşten en büyük uzaklığına doğru ilerlediğini öğrenmek sizi şaşırtabilir.

İşte her yıl yaz mevsimi başlarken gerçekleşen bu gök olayı hakkında bilmeniz gerekenler.

Aphelion’a ne sebep olur ve ne zaman gerçekleşir?
Dünya her Temmuz ayında aphelion‘a ulaşır.

Dünya’nın aphelion‘a ulaşması, yörüngesinin dairesel değil eliptik olmasının bir sonucudur. Gezegen Bilimi Enstitüsü‘nde jeolog olan Kirby Runyon‘a göre, güneş sistemindeki tüm gezegenler güneşin etrafında mükemmel daireler yerine uzun daireler çizerler. Ve bu büyük olasılıkla diğer yıldızların etrafındaki dünyalar için de geçerlidir.

Tüm bu eliptik yörüngelerin suçlusu yerçekimidir.

Runyon, “Tüm gezegenler birbirlerini itip kakma eğiliminde" diyerek yörüngelerini mükemmel dairelerden uzaklaştırıyor. “Gezegenlerin birbirleri üzerinde sahip oldukları küçük miktarlardaki kütleçekimsel etki arasındaki bu kaotik çekişme tam anlamıyla bir savaş."

Runyon, Jüpiter’in güneş sistemimizdeki en büyük gezegen olması nedeniyle en fazla etkiye sahip olduğunu da sözlerine ekledi.

Bir yörüngenin mükemmel bir daireden ne kadar saptığı eksantrikliği ile ölçülür. Eksantriklik ne kadar yüksekse, yörünge o kadar eliptiktir. Güneş sistemindeki bazı cisimler için bu durum oldukça belirgindir: Eksantrikliği 0,094 olan Mars’ın Güneş’ten uzaklığı 129 milyon ila 155 milyon mil arasındadır. Güneş’e uzaklığı 2,8 milyar ila 4,5 milyar mil arasında değişen Plüton ise 0,244 ile daha da eksantriktir.

Öte yandan, kendi gezegenimiz 0.017’lik bir dış merkezliliğe sahiptir. Flagstaff, Ariz’deki Lowell Gözlemevi‘nde astronom olan Larry Wasserman, “Dünya’nın yörüngesi oldukça daireseldir" dedi. “Eğer bir kağıda ölçekli olarak çizseydiniz, muhtemelen biraz basık olduğunu fark etmezdiniz."

Aphelion’da Güneş’ten ne kadar uzaktayız?
Aphelion‘da Dünya’nın Güneş’e olan uzaklığı yaklaşık 94,5 milyon mil. Altı ay sonra, kışın Ocak ayının başında, Dünya 91,5 milyon mil ile güneşe en yakın noktasındadır. Bu konum perihelion olarak bilinir.

Yerden bakıldığında 3 milyon mil çok gibi görünebilir, ancak astronomik ölçeklerde çok fazla bir şey ifade etmez. Wasserman, gökyüzünde Güneş’in boyutunun aphelion‘da perihelion’a göre yaklaşık %4 daha küçük göründüğünü, bunun da hassas aletler olmadan fark edilemeyecek kadar küçük bir etki olduğunu söyledi.

Aphelion Dünya’daki sıcaklıkları etkiler mi?
Yaygın bir yanılgı, Dünya’nın Güneş’e olan mesafesinin değişmesinin mevsimlerin oluşmasına neden olduğudur. Küçük bir etkisi vardır: Perihelion‘da maruz kaldığımız miktara kıyasla aphelion‘da %7 daha az güneş ışığı alıyoruz ve bu da Kuzey Yarımküre’de yazların ve kışların biraz daha ılıman geçmesine neden oluyor.

Ancak bu etki Dünya’nın kendi ekseni üzerindeki eğimiyle dengelenir, yani yörüngesi boyunca farklı noktalarda yarım küreler güneşe doğru ya da güneşten uzağa doğru eğilir.

Gündönümünden sadece birkaç hafta sonra gerçekleşen aphelion‘da, gezegenin kuzey yarısı güneşe doğru eğilir, bu da Dünya daha uzakta olmasına rağmen yazın daha uzun ve sıcak günlerine neden olur.

Ocak ayındaki perihelion‘da ise Kuzey Yarımküre güneşten uzaklaşarak günlerin kısalmasına ve sıcaklıkların daha soğuk olmasına neden olur.

Güney Yarımküre’de ise bu etki tersine döner. Dünya aphelion‘dayken yarımküre güneşten uzaklaştığı için güneydeki kışlar, yörüngemiz mükemmel bir şekilde dairesel olsaydı olacağından biraz daha soğuk geçer. Daha sonra gezegen Ocak ayında perihelion‘a yaklaştığında, yarımkürenin güneşe doğru eğilmesi güney yazlarını biraz daha sıcak hale getirir.

Daha abartılı eksantrikliğe sahip gezegenler için değişen mesafenin daha büyük bir etkisi olabilir. Örneğin Mars’taki güneş ışığı yörüngesi boyunca %31’e kadar değişebilir.

Dünya’nın Güneş’e doğru eğiminin en fazla olduğu zamana yakın bir zamanda aphelion‘a ulaşması bir tesadüf. Güneş sistemindeki diğer gezegenler gelecekte Dünya’nın yörüngesini çekimsel olarak çekip sıkıştırdıkça bu durum eninde sonunda değişecektir. Eksantrikliği şu anda azalıyor, yani güneş etrafındaki yolu daha dairesel hale geliyor.

Aphelion olmasaydı ne olurdu?
Eğer gezegenimizin yörüngesi mükemmel bir daire olsaydı, mevsimlerin uzunlukları tamamen aynı olurdu – şu anda Kuzey Yarımküre’de ilkbahar ve yaz, sonbahar ve kıştan birkaç gün daha uzundur – ancak başka pek bir şey değişmezdi. Runyon, “Eğer bir şekilde sihirli parmaklarımızı şaklatırsak ve Dünya’nın yörüngesi daha dairesel hale gelirse, muhtemelen sorun olmaz" dedi.

Ancak bir şey Dünya’nın yörüngesini daha eksantrik hale getirirse, bunun sonuçları felaket olabilir. Güney Yarımküre’de mevsimler çok aşırı hale gelir – yazlar dayanılmaz derecede sıcak, kışlar ise dayanılmaz derecede soğuk olur. Bu da ürün kıtlıklarına ve donmalara yol açabilir.

Runyon, “Eğer durum gerçekten kötüye giderse, ileri uygarlık mümkün olmaz" diyor.

“Şimdilik, gezegenimizin tatlı bir noktada."

Bu içeriği beğendiyseniz lütfen çevrenizle paylaşınız…