10:18:30

Yapay Zekâ Yasası: Avrupa Parlamentosu Üyeleri Dönüm Noktası Niteliğindeki Yasayı Kabul Etti

Çarşamba günü Parlamento, güvenliği ve temel haklara uyumu sağlarken yenilikçiliği de artıran Yapay zekâ Yasasını onayladı. Aralık 2023’te üye devletlerle yapılan müzakerelerde kabul edilen yönetmelik, 523 lehte, 46 aleyhte ve 49 çekimser oyla AP üyeleri tarafından onaylandı…

Tüzük, temel hakları, demokrasiyi, hukukun üstünlüğünü ve çevresel sürdürülebilirliği yüksek riskli YZ’den korumayı, aynı zamanda inovasyonu artırmayı ve Avrupa’yı bu alanda bir lider haline getirmeyi amaçlıyor. Yönetmelik, potansiyel risklerine ve etki düzeyine bağlı olarak YZ için yükümlülükler getirmektedir.

Yasaklanan uygulamalar

Yeni kurallar, hassas özelliklere dayalı biyometrik kategorizasyon sistemleri ve yüz tanıma veritabanları oluşturmak için internetten veya CCTV görüntülerinden yüz görüntülerinin hedeflenmeden kazınması dahil olmak üzere vatandaşların haklarını tehdit eden belirli YZ uygulamalarını yasaklamaktadır. İşyerinde ve okullarda duygu tanıma, sosyal puanlama, öngörücü polislik (yalnızca bir kişinin profilini çıkarmaya veya özelliklerini değerlendirmeye dayandığında) ve insan davranışını manipüle eden veya insanların güvenlik açıklarını istismar eden yapay zekâ da yasaklanacak.

Kolluk kuvvetleri muafiyetleri

Biyometrik tanımlama sistemlerinin (RBI) kolluk kuvvetleri tarafından kullanılması, kapsamlı bir şekilde listelenmiş ve dar tanımlanmış durumlar haricinde, ilke olarak yasaktır. “Gerçek zamanlı" RBI sadece sıkı güvenceler sağlandığı takdirde kullanılabilir, örneğin kullanımı zaman ve coğrafi kapsam açısından sınırlıdır ve önceden belirli bir adli veya idari izne tabidir. Bu tür kullanımlar, örneğin, kayıp bir kişinin hedefli olarak aranmasını veya bir terör saldırısının önlenmesini içerebilir. Bu tür sistemlerin post-facto (“post-remote RBI") kullanımı yüksek riskli bir kullanım durumu olarak kabul edilir ve cezai bir suçla bağlantılı olarak adli izin gerektirir.

Yüksek riskli sistemler için yükümlülükler

Diğer yüksek riskli YZ sistemleri için de açık yükümlülükler öngörülmektedir (sağlık, güvenlik, temel haklar, çevre, demokrasi ve hukukun üstünlüğüne önemli potansiyel zararları nedeniyle). Yüksek riskli YZ kullanımlarına örnek olarak kritik altyapı, eğitim ve mesleki eğitim, istihdam, temel özel ve kamu hizmetleri (örneğin sağlık hizmetleri, bankacılık), kolluk kuvvetlerindeki belirli sistemler, göç ve sınır yönetimi, adalet ve demokratik süreçler (örneğin seçimleri etkileme) verilebilir. Bu tür sistemler riskleri değerlendirmeli ve azaltmalı, kullanım kayıtlarını tutmalı, şeffaf ve doğru olmalı ve insan gözetimini sağlamalıdır. Vatandaşlar, YZ sistemleri hakkında şikayette bulunma ve haklarını etkileyen yüksek riskli YZ sistemlerine dayalı kararlar hakkında açıklama alma hakkına sahip olacaktır.

Şeffaflık gereklilikleri

Genel amaçlı yapay zekâ (GPAI) sistemleri ve bunların dayandığı GPAI modelleri, AB telif hakkı yasasına uygunluk ve eğitim için kullanılan içeriğin ayrıntılı özetlerinin yayınlanması dahil olmak üzere belirli şeffaflık gereksinimlerini karşılamalıdır. Sistemik risk oluşturabilecek daha güçlü GPAI modelleri, model değerlendirmelerinin yapılması, sistemik risklerin değerlendirilmesi ve azaltılması ve olayların raporlanması gibi ek gerekliliklerle karşı karşıya kalacaktır.

Ayrıca, yapay veya manipüle edilmiş görüntü, ses veya video içeriklerinin (“deepfakes") bu şekilde açıkça etiketlenmesi gerekmektedir.

İnovasyon ve KOBİ’lerin desteklenmesine yönelik tedbirler

Yenilikçi yapay zekanın piyasaya sürülmeden önce geliştirilmesi ve eğitilmesi için düzenleyici sanal alanların ve gerçek dünya testlerinin ulusal düzeyde oluşturulması ve KOBİ’ler ile yeni kurulan şirketler için erişilebilir hale getirilmesi gerekecek.

Notlar

Salı günü yapılan genel kurul tartışmaları sırasında İç Pazar Komitesi eş raportörü Brando Benifei (S&D, İtalya) şunları söyledi: “Nihayet riskleri azaltmak, fırsatlar yaratmak, ayrımcılıkla mücadele etmek ve şeffaflık getirmek için dünyanın ilk bağlayıcı yapay zekâ yasasına sahibiz. Parlamento sayesinde, kabul edilemez yapay zekâ uygulamaları Avrupa’da yasaklanacak ve işçilerin ve vatandaşların hakları korunacaktır. YZ Ofisi, yürürlüğe girmeden önce kurallara uymaya başlamaları için şirketleri desteklemek üzere kurulacak. İnsanların ve Avrupa değerlerinin YZ’nin gelişiminin tam merkezinde yer almasını sağladık."

Sivil Özgürlükler Komitesi eş raportörü Dragos Tudorache (Renew, Romanya) şunları söyledi: “AB bunu başarmıştır. Yapay zekâ kavramını toplumlarımızın temelini oluşturan temel değerlerle ilişkilendirdik. Ancak önümüzde Yapay zekâ Yasası’nın ötesine geçen pek çok çalışma var. Yapay zekâ bizi demokrasilerimizin, eğitim modellerimizin, işgücü piyasalarımızın ve savaş yöntemlerimizin merkezinde yer alan sosyal sözleşmeyi yeniden düşünmeye itecektir. YZ Yasası, teknoloji etrafında inşa edilen yeni bir yönetişim modeli için bir başlangıç noktasıdır. Şimdi bu yasayı uygulamaya koymaya odaklanmalıyız".

Sonraki adımlar

Yönetmelik halen son bir avukat-dilbilimci kontrolüne tabi olup, yasama meclisinin sona ermesinden önce (düzeltme prosedürü olarak adlandırılan yolla) nihai olarak kabul edilmesi beklenmektedir. Yasanın ayrıca resmi olarak onaylanması gerekmektedir.

Resmi Gazetede yayımlanmasından yirmi gün sonra yürürlüğe girecek ve yürürlüğe giriş tarihinden altı ay sonra uygulanacak olan yasaklanmış uygulamalara ilişkin yasaklar; uygulama kuralları (yürürlüğe girdikten dokuz ay sonra); yönetişim de dahil olmak üzere genel amaçlı YZ kuralları (yürürlüğe girdikten 12 ay sonra) ve yüksek riskli sistemler için yükümlülükler (36 ay) hariç olmak üzere, yürürlüğe girdikten 24 ay sonra tamamen uygulanabilir olacaktır.

Bu içeriği beğendiyseniz lütfen çevrenizle paylaşınız…