04:49:00

Dünya’nın Kabuğu Akdeniz’in Altına ‘Burun Dalışından’ Sonra Ters Döndü

Afrika ve Avrasya yavaşça çarpışırken, Dünya’nın gümbürtüleri, bir zamanlar gezegenimizin yüzeyinin bir parçası olan ve şimdi Akdeniz’in derinliklerinde baş aşağı yatan şeyin sismografik bir resmini çiziyor. İspanya nadir ve derin depremlere alışılmadık bir şekilde yatkındır ve yeni bir çalışma bu alabora olmuş tektonik levhanın bununla bir ilgisi olabileceğini öne sürüyor…

Çin Bilim ve Teknoloji Üniversitesi‘nden jeolog Daoyuan Sun ve Avustralya Ulusal Üniversitesi‘nden Meghan Miller, “1954’ten bu yana, (İspanya’nın) Granada kentinin altında 600 kilometreden daha derin, yakın konumlu beş büyük derin odaklı deprem meydana geldi" diyor.

Bu derinliklerdeki depremleri genellikle önemli artçı sarsıntılar izler. Ancak Sun ve Miller, İspanya’da 2010 yılında meydana gelen depremin sismik verilerini incelediklerinde herhangi bir artçı sarsıntıya rastlamadılar.

Tektonik levhalar birbirlerini ittiklerinde, genellikle yer değiştirirler, böylece biri diğerinin altına kayar ve bu süreç dalma-batma olarak adlandırılır. Bazen bu çarpışmalar levhanın batan kısmını yok eder, kabuğu yükselterek dağlar oluşturur ve iki levhanın kaderini tek bir kader olarak birbirine kenetler.

Diğer zamanlarda ise çarpışan kabuklar ayrı kalır ama üst üste yığılır ve bir levha yavaş yavaş Dünya’nın mantosuna doğru batar. Akdeniz tabanının yavaş yavaş Avrupa’nın altına battığı Afrika ve Avrasya levhaları arasındaki sınırda olan budur.

Dalmış bir levha, okyanus suyuna maruz kaldığında en üst katmanlarında sulu magnezyum silikatlar oluşturur. Levha battıkça, bu silikatlar susuz kalır ve daha kırılgan hale gelir, depremlere daha yatkın hale gelir ve sismologlar tarafından tespit edilebilecek şekilde sismik dalgaları yavaşlatır.

Granada’da 2010 yılında meydana gelen deprem sırasında oluşan sismik dalgalar alışılmadık derecede uzun sürmüş ve geç bir ekstra aktivite evresine sahip olmuştur. Bu durum, sismik dalgaların Alboran levhasının üst kısmı yerine alt kısmında daha yavaş hareket etmesiyle açıklanabilir.

Sun, “Manto geçiş bölgesine önemli miktarda su taşındı, bu da nispeten soğuk bir levhaya işaret ediyor" diye açıklıyor.

“Batı Akdeniz’de nispeten genç bir deniz tabanı yaşı göz önüne alındığında, levhanın soğuk kalması için dalma hızının oldukça hızlı olması gerekir, örneğin yılda yaklaşık 70 milimetrelik orta bir hız."

Görünüşe göre levhanın batma hızı, Dünya’nın kabuğunun bu kısmının beraberinde bir su cebiyle birlikte ters dönmesine yardımcı oldu. Bu levha geri dönüş süreci, yerçekiminin levhayı bir burun dalışı gibi aşağı doğru dikey bir dönüşe çekmesine yardımcı olduğunda meydana gelir.

Yeni çalışma bir adım daha ileri giderek, bölgenin tektonik yapılarının garip karmaşıklığını ve 600 kilometre derinlikten daha büyük depremleri açıklayabilecek bir şekilde tamamen ters döndüğü ve silikat tarafı aşağı indiği sonucuna varıyor.

Bu sürecin Batı Akdeniz’i şekillendiren Beltic-Rif (veya Cebelitarık) yayını oluşturduğunu açıklayan ekip, “Bu, Güney İspanya’daki Betics’in altındaki levhanın dalmış bir okyanus litosferi olduğunu doğruluyor" diye yazıyor.

Bu içeriği beğendiyseniz lütfen çevrenizle paylaşınız…