18:11:51

Hızla Dünya’ya Doğru Boşaltırsa da Fazla Şaşırmayın

NASA, güneş sistemimizin merkezindeki devasa sıcak gaz topunun önümüzdeki yıl boyunca canlı olacağını söyledi. Güneş, 11 yıllık güneş döngüsünde yüksek aktivite durumu olan “solar maksimum dönemine” ulaştı. Bu normaldir, ancak neredeyse kesinlikle daha fazla güneş fırtınası getirecektir – elektrik şebekemizi ve iletişim sistemlerimizi bozabilecek, aynı zamanda gökyüzünü parlak auroralarla aydınlatabilecek türden…

“Artık resmileşti: Güneşin maksimum evresine ulaştık!” Uzay ajansı internet üzerinden bir açıklama yayınladı. “Güneş patlamaları, auroralar ve daha fazlasını bekliyoruz.”

Orta büyüklükte bir yıldız olan Güneş, 2024 yılında şimdiden yoğun bir faaliyet göstererek muhteşem Kuzey Işıkları üretti. NASA‘dan yapılan açıklamada, “Mayıs 2024 boyunca, büyük güneş patlamaları ve koronal kütle atımları (CME’ler) Dünya’ya doğru yüklü parçacık bulutları ve manyetik alanlar fırlatarak Dünya’da son yirmi yılın en güçlü jeomanyetik fırtınasını ve muhtemelen son 500 yılın en güçlü aurora gösterilerini yarattı” denildi.

“Güneş parçacıkları gezegenimize çarptığında, bazıları Dünya’nın manyetik alanı tarafından hapsedilir, burada kutuplara doğru hareket eder ve atmosferimizdeki moleküller ve parçacıklarla çarpışır. Bu çarpışma sırasında bu atmosferik parçacıklar ısınır ve parlar".

Güneş fırtınaları Dünya’yı ve insanları nasıl etkiler?

Dünya’yı etkileyebilecek farklı türde potansiyel olarak sorunlu güneş patlamaları vardır:

Güneş patlamaları: Güneş’in yüzeyinden gelen ışık patlamaları. Güneş’in manyetik alanının davranışı tarafından yönlendirilirler ve uzaya aşırı miktarda enerji (görünür ışık, X-ışınları ve ötesi) yayarlar.

Koronal kütle atımları (CME’ler): Bunlar, güneş bir süper sıcak gaz (plazma) kütlesi fırlattığında meydana gelir. NOAA‘dan Miesch, “Güneş’ten bir parça koparıp uzaya fırlatmak gibi bir şey” diye açıkladı. Bazen güneş patlamaları CME‘leri tetikler, bazen de tetiklemez.

Güneş enerjik parçacık (SEP) olayları: Bunlar esasen çok sayıda enerjik parçacık içeren güneş patlamalarıdır. Özellikle astronotlar ve uydular için tehlikelidirler.

Asıl soru, farklı türdeki patlamaların ve radyasyonun hayatımızı nasıl etkilediğidir. Neyse ki Dünya’daki yaşam bu tür parçacıklara ve radyasyona karşı korumalıdır. Atmosferimiz bizi X-ışınları ve uzaya yayılan enerjik parçacıklar gibi şeylerden korur. Bu arada, Dünya’nın güçlü manyetik alanı (Dünya’nın metalik çekirdeği tarafından üretilir) güneş fırtınalarından gelen birçok parçacığı saptırır ve bizi güneşin amansız güneş rüzgarından, yıldızımızdan gelen sürekli bir parçacık (elektronlar ve protonlar) akışından korur.

Yine de güçlü bir güneş patlaması ya da CME Dünya’ya çarptığında, ciddiyet derecesi kısa süreli sorunlardan aşırı derecede zarar vermeye kadar değişen bir dizi potansiyel teknolojik tehlike ortaya çıkabilir. Örneğin güçlü bir CME, uydular üzerindeki diğer zararlı etkilerinin yanı sıra elektrik şebekelerimizde yoğun akımlara neden olabilir. 1989’da meydana gelen güçlü bir CME, Kanada’nın Québec kentinde milyonlarca kişinin elektriğinin kesilmesine neden olmuştu. CME o yıl 12 Mart’ta Dünya’nın manyetik alanına çarptı ve ardından NASA astronomu Sten Odenwald şöyle yazdı: “13 Mart saat 02:44’ten hemen sonra, akımlar Quebec’in elektrik şebekesinde bir zayıflık buldu. İki dakikadan kısa bir süre içinde tüm Quebec elektrik şebekesi güç kaybetti. Bunu takip eden 12 saatlik kesinti sırasında milyonlarca insan kendilerini aniden karanlık ofis binalarında, yeraltı yaya tünellerinde ve durmuş asansörlerde buldu.” Gerçekten de korkutucu.

Daha da önemlisi, daha büyük güneş fırtınaları kaçınılmazdır. Şimdiye kadar gözlemlenen bu türden en büyük olay 1859’daki Carrington Olayı‘ydı. Güneş fırtınaları o kadar parlak auroralar üretti ki, Rocky Dağı altın madencilerini gece 1’de uyandırdı ve insanların ürkütücü atmosferik ışıkla gazete okuyabildiği bildirildi.

Bugün böyle bir olay -eğer uygun şekilde hazırlanılmazsa- yaygın elektrik kesintilerine yol açabilir ve iletişim uydularını bozabilir. Bowling Green Eyalet Üniversitesi Fizik ve Astronomi Bölümü Başkanı Andrew Layden verdiği demeçte, “Eğer bu olay bugün meydana gelseydi çok zarar verirdi” dedi. “Carrington düzeyinde bir olayın bir daha ne zaman gerçekleşeceğini kimse bilmiyor.” Ulusal Akademiler tarafından hazırlanan bir raporda, “4 ila 10 yıllık iyileşme sürelerine sahip bir ‘şiddetli jeomanyetik fırtına senaryosunun’ toplumsal ve ekonomik maliyetleri için yalnızca ilk yılda 1 trilyon ila 2 trilyon dolar arasında bir tahmin yapıldığı” belirtiliyor.

Neyse ki NASA ve NOAA gibi uzay hava tahmin uzmanları var ve bunlar yaklaşan yüklü parçacık ve radyasyon patlamasına karşı uyarıda bulunabiliyorlar. Örneğin enerji şirketleri, altyapının kalıcı olarak zarar görmesini önlemek için elektrik şebekelerini geçici olarak kapatabilir.

Yaklaşan auroranın tadını çıkarın. Ancak güneş milyarlarca ton güneş maddesini saatte milyonlarca kilometre hızla Dünya’ya doğru boşaltırsa da fazla şaşırmayın.

Bu içeriği beğendiyseniz lütfen çevrenizle paylaşınız…