B ilim insanları yılın başlarındaki hızlı tırmanmanın ardından Birleşik Krallık’taki günlük COVID-19 enfeksiyonlarındaki hızlı düşüşe kafa yoruyorlar. Resmi olarak kaydedilen yeni vaka sayıları iki hafta içinde yarıdan fazla azaldı: 17 Temmuz’da en yüksek 54.674’ten 2 Ağustos’ta 22.287’ye geriledi.

London School of Hygiene and Tropical Medicine‘den (LSHTM) epidemiyolog John Edmunds, “Kimse gerçekten neler olduğunu bilmiyor” diyor. Özellikle, bu ani eğilimin üçüncü dalganın zirvesinin geçtiğini mi yoksa karmaşık sosyal faktörlerin neden olduğu bir sonuç mu olduğu açık değil.

SARS-CoV-2’nin daha bulaşıcı Delta varyantının Birleşik Krallıkta yayılması, ülkenin başarılı aşılama uygulamasına rağmen tehlikeli bir kriz yaratıyor gibi görünüyordu. Haziran ayından bu yana enfeksiyonlardaki üstel büyüme, günlük 100.000 yeni vakanın rapor edildiği tahminlerine yol açtı ve Ulusal Sağlık Servisi’nin (NHS) – hastaneye aşırı yatışlarla sistemin çökeceğinden korkuluyordu. Böyle bir ortamda, birçok bilim insanı, hükûmetin 19 Temmuz’da İngiltere’de maske takma, gece kulüplerinin ve diğer mekânların kapatılması gibi kısıtlamaları tamamen gevşetmesini sorumsuzca buldu.

Yeni vakalar ve hastaneye yatışlarla ilgili verilerin yaklaşık iki hafta gecikmeli olduğu göz önüne alındığında, gevşemenin ne gibi bir etkisi olacağını bilmek için henüz çok erken. Ancak çok az halk sağlığı uzmanı son zamanlardaki keskin düşüşü öngördü ve bunu yorumlamak için çaba sarf ediyor.

Sürü bağışıklığı değil
Edmunds, Birleşik Krallık’ın virüsün yayılmasını durdurmak için aşılama ve doğal enfeksiyon yoluyla yeterli nüfus bağışıklığı oluşturduğu anlamına gelmediğini söylüyor. “Vakalardaki düşüş bir dereceye kadar emsalsiz, çünkü her yerde meydana geliyor gibi görünüyor” diyor – daha önce sadece karantinalardan sonra görülen bir şey. “Fakat sürü bağışıklığı farklı zamanlarda farklı yerlerde gelir.”

Birleşik Krallık yetişkin nüfusunun yaklaşık %70’inin şu anda COVID-19’a karşı tamamen aşılanmış olmasına rağmen, hâlâ enfeksiyona açık büyük bir duyarlı insan havuzu var. Enfeksiyonların en yüksek oranı, çoğu ya aşılanmamış ya da henüz her iki aşıyı da olmamış olan 16-24 yaşları arasındaki kişilerde görülmektedir, ancak tam olarak aşılanmış ve daha önce hastalıktan kurtulmuş olanlar arasında ‘atılım’ enfeksiyonlar da vardır.

COVID aşıları viral yayılımı azaltıyor – ancak Delta bilinmiyor
Yine LSHTM’den epidemiyolojik modelleyici Graham Medley, enfeksiyon oranlarında bazı rastgele dalgalanmaların kaçınılmaz olduğunu söylüyor. “Diyelim ki iklim değişikliğinin karşı karşıya kaldığı durum tam olarak bu – verilerde belirgin göstergeler ortaya çıkıyor ve soru, hangi noktada altta yatan şeyin mantıklı bir cevabı olduğuna dönüyor”

Vakalardaki birçok gündeki düşüş, belirli bir altta yatan nedene işaret ediyor gibi görünüyor. Ancak bu neden birçok şeyin birleşimi olabilir, diyor Edmunds.

İlk olarak, düşüş, birçok insanın barlarda, özel mekânlarda ve ayrıca stadyumlarda bir araya gelmesine neden olan ertelenmiş Euro 2020 futbol turnuvasının Temmuz ortasında İngiltere’deki enfeksiyonlardaki neden olduğu ani artış nedeniyle daha belirgin görünebilir. Edmunds, bunun şu anda erkekler arasında daha yüksek enfeksiyon oranını gösteren verilerle de tutarlı olduğunu söylüyor.

Daha sonra, Birleşik Krallık’taki birçok kişi, NHS temas izleme uygulamaları tarafından yakın zamanda pozitif testli birine yakın oldukları konusunda uyarıldı. ‘Pingdemi‘ olarak adlandırılan bu uyarı dalgası, birçok insanın kendini tecrit etmek zorunda kalması nedeniyle ülke genelinde iş ve hizmetlerde aksamalara neden oldu. Ancak Edmunds, bunun, virüsün yayılmasını yavaşlatma işini yapmış olabileceğini söylüyor.

Okul etkisi
Düşüşün bir başka önemli nedeni de okul döneminin sonu olabilir. İngiltere’deki birçok okul 23 Temmuz civarında kapandı – bu, COVID-19 verilerinde bir etkinin gösterilmesi için çok yeni. Ancak vakalarda okulla ilgili bir düşüş, bazıları bir hafta kadar daha erken bitirdiği, daha büyük birçok öğrenci sınavlarından sonra okula gittiği ve öğrencilerin yaklaşık yüzde 20’si bu sırada kendi kendini tecrit ettiği için zaten belirgin olabilir. Edmunds, “Okul çağındaki çocukların temasları son birkaç hafta içinde oldukça önemli bir şekilde düştü” diyor.

Eğer öyleyse, bu, Birleşik Krallık’taki okulların ve gençlerin şu anda ne kadar büyük bir enfeksiyon etkeni olduğunu yansıtıyor – bu da hükûmetin 18 yaşından küçüklerin çoğunu aşılamama kararının değişmesi için etkili olabilir.

University College London‘da sağlık hizmetleri veri analizi uzmanı olan Christina Pagel, başka faktörlerin de rol oynayabileceğini söylüyor. Son zamanlardaki sıcak hava, örneğin bulaşmayı azaltabilecek açık havada sosyalleşmenin tercih edilmesine yol açtı.

Kayıtlı vakalardaki düşüşün, enfeksiyonlarda gerçek bir düşüşten ziyade daha az kişinin COVID-19 için test edilmesinin bir sonucu olması da mümkündür. Pagel, insanların sadece hafif semptomları varsa, belki de kendilerini tecrit etmeyi göze alamadıkları veya tatil planlarını tehlikeye atmak istemedikleri için test yaptırmaya isteksiz olabileceklerini söylüyor.

İngiltere, Birmingham Üniversitesi‘nden klinik immünolog Alex Richter, okul döneminin sona ermesi ve genel sosyal yorgunluk nedeniyle testlerin azalmış olabileceğini söylüyor, ancak bu noktada bunu ölçmenin zor olduğu konusunda da uyarıyor. Sonuç: Rapor edilen test sonuçlarının sayısı düştü, haliyle pozitif olan testlerin oranı da düştü.

İngiltere’de hastaneye yatışlar da kademeli olarak düşmeye başladı – 25 Temmuz’da 836’ya kıyasla 1 Ağustos’ta 645 kabul vardı. Ancak Paget, enfeksiyonların şimdi yeniden tırmanıyor olabileceğine dair bazı göstergeler olduğu konusunda uyarıyor. Önümüzdeki günlerde ve haftalarda, örneğin Birleşik Krallık Ulusal İstatistik Ofisi ve Imperial College London‘ın 100.000’den fazla kişinin evde düzenli olarak test edilmesini sağlayan Gerçek Zamanlı Toplum İletimi Değerlendirmesi (REACT) programından daha fazla veri gerçekte ne oluyor konusuna biraz ışık tutabilir.

İleriye bakmak lazım
Kısıtlamaların hafifletilmesinin toplum davranışını ve dolayısıyla enfeksiyonları nasıl değiştireceği henüz görülmedi. Edmunds, bunun İngiltere pandemisinin önümüzdeki aylarda nasıl yaşanacağının gerçek anahtarı olduğunu söylüyor. “İnsan davranışını pek iyi tahmin edemeyiz” diyor. “Örneğin hiçbirimizin modellerinde Euro [futbol maçları] yoktu, ancak bunun bir etkisi olduğu gerçekten giderek daha olası görünüyor."

Edmunds, İngiltere’yi önümüzdeki haftalarda neler bekleyebileceği konusunda İskoçya’ya bakabileceğini öne sürüyor. İskoçya’nın okul tatilleri ve Euro 2020 COVID-19 zirvesi birkaç hafta önce geldi ve o zamandan beri vakalar düşük kaldı. Ancak araştırmacılar, okul öğrencilerinin, üniversite öğrencilerinin ve ofis çalışanlarının Eylül ayında geri dönmesinin başka bir yükselişi tetikleyeceği konusunda hemfikir. Richter, “Yaz mevsiminin biraz yangın söndürücü olacağını düşünüyorum, ancak pandeminin yavaş yavaş yeniden büyüyeceğini ve sonbaharda işlerin tırmanacağını düşünüyorum" diyor. Henüz her şey bitmiş değil.

Okuduğunuz için teşekkürler. Bu içeriği beğendiyseniz lütfen çevrenizle paylaşınız…