21:53:23

İnsanların Yeni Bir Jeolojik Çağa Neden Olup Olmadığı Sorusu Jeologları İkiye Böldü

İnsanın çevre üzerindeki etkisi yadsınamaz, ancak kendi çağını hak etmek için yeterli mi? Dünya’nın 4,5 milyar yıllık jeolojik tarihi ölüm ve yeniden doğuş, kitlesel yok oluşlar ve biyolojik çeşitlilik patlamalarıyla doludur ve farklı dönemler genellikle ortamları ve iklimleri kökten yeniden şekillendiren dehşet verici değişikliklerle işaretlenmiştir. İster büyük buzul çağları ister meteor çarpmaları olsun, bu değişiklikler kıtalarımızın şeklinden okyanuslarımızın bileşimine kadar her şeyi kapsamaktadır…

Bilimde süregelen en büyük tartışmalardan biri, fosil yakıtların yakılması ve iklim değişikliğinin tetiklenmesi gibi insan faaliyetlerinin yeni bir jeolojik çağ olarak kabul edilmesine yetecek bir etki olup olmadığıdır. Ne de olsa bilim insanları, düzenli olarak ısı rekorları kırdığımız ve bazılarının “biyolojik soykırım" olarak adlandırdığı kitlesel bir yok oluşu tetikliyor gibi göründüğümüz için hızla ısınan gezegenimizin bizi “keşfedilmemiş bölgeye" gönderdiğini tekrar tekrar hatırlatıyor.

“Zaman ölçeğinin yeni bir birimi olarak Antroposen, gezegenimizin yeni bir işleyiş yörüngesine girmeye zorlandığını resmen kabul etmektedir."

İnsanların yaklaşık 11.700 yıldır Holosen çağında yaşadığı konusunda bilimsel bir fikir birliği var, ancak bazı bilim insanları kitlesel yok oluşlar, iklim değişikliği, plastik kirliliği ve nükleer serpinti gibi insan faaliyetlerinin gezegeni temelden değiştirdiğini ve bu süreçte yeni bir jeolojik çağ yarattığını savunuyor. Yıkımımız milyonlarca hatta milyarlarca yıl boyunca geleceğe doğru dalgalanacak mı? Bazıları evet diyor ve bu yeni çağa “Antroposen" adı verildi. Ancak diğer uzmanlar bu etikete karşı çıkarak, karbon ayak izlerimizin zamanın dalgalarıyla dövülüp yıkılmayacağını söylemek için henüz çok erken olduğunu öne sürüyorlar.

Mart 2024’te Uluslararası Jeoloji Bilimleri Birliği (IUGS), evrim geçirmekte olan jeolojik çağımızı resmi olarak Antroposen olarak adlandırmaya yönelik bir öneriyi oylayarak tartışmalara yol açtı. IUGS‘nin kararı, bilim camiasında doğruluğu konusunda hararetli tartışmalara yol açtı.

Uzmanların çoğunluğu iklim değişikliğinin antropojenik, yani insan kaynaklı olduğu konusunda hemfikir olsa da, herkes etkimizin en azından jeolojik zaman ölçeklerinde bazılarının iddia ettiği kadar dramatik veya etkili olduğundan emin değil.

2001 yılında atmosferik kimyager Paul Crutzen bu yeni çağa Antroposen adını veren ilk kişi oldu ve 2009 yılında Crutzen‘in teorisinin doğru olup olmadığını belirlemek üzere Antroposen Çalışma Grubu (AWG) olarak bilinen multidisipliner bir bilim insanı ekibi kuruldu. 14 yıllık bir araştırmanın ardından AWG, insanlığın Antroposen‘de 1952’den itibaren yaşamaya başladığına karar verdi; bu yılı seçmelerinin nedeni Kanada’daki Crawford Gölü’nde bulunan bir stratotip kesitinin, o dönemde dünyanın dört bir yanında gerçekleşen termonükleer bomba testlerinden kaynaklanan tortul plütonyum konsantrasyonlarında keskin bir yükseliş olduğunu ortaya çıkarmasıydı.

Ancak IUGS, bunun Jeolojik Zaman Ölçeği‘nin resmi bir birimi olmak için yeterli küresel etkiyi oluşturduğuna katılmıyor.

AWG‘ye başkanlık eden ve Leicester Üniversitesi‘nde fahri coğrafya ve jeoloji profesörü olan Dr. Colin Waters basına verdiği demeçte, “AWG tarafından derlenen ve başvurumuza dahil edilen 14 yıllık araştırma ve verilerin SQS’nin oy veren üyelerinin çoğu tarafından göz ardı edilmesi son derece hayal kırıklığı yarattı" dedi. Oylama sürecinin “gayrimeşru" olacak kadar kusurlu olduğunu iddia eden Waters, uygun reformlar yapılana kadar askıya alınması gerektiğini savundu. Gerçekten de Waters, görünüşte profesyonelce olmayan bu davranışın bugün de devam ettiğini savunuyor.

Waters, “Resmi Antroposen Çalışma Grubumuzun ICS tarafından dağıtıldığına inanıyoruz, ancak yine de bunu bize bildirmenin önemli olduğunu düşünmediler" dedi. “İleriki bir tarihte ancak yönetim organları tarafından yeni bir çalışma grubu kurulması halinde bir teklif sunulabilir. Bunun ne zaman yapılabileceğine dair bir zaman sınırlaması yok, ancak bu organların gelecekte bu konuyu daha fazla araştırma fikrine sempati duymalarını gerektiriyor." Waters, IUGS‘nin çeşitli organlarının mevcut yöneticileri görevlerinden ayrıldıklarında, yerlerine gelenlerin daha sempatik olacaklarını umduğunu ifade etti.

Waters, “Oylamanın sonucu ne olursa olsun, AWG önerisinin tamamen arkasındadır" dedi. AWG, 11.700 yıl önce Holosen döneminin başlangıcından bu yana var olan “nispeten istikrarlı buzullar arası koşulların" insan faaliyetleri nedeniyle artık var olmadığını; değişikliklerin geri döndürülemez olduğunu; bu değişen koşullarla ilişkili jeolojik tabakaların “Holosen tabakalarından farklı olduğunu"; ve Kanada Crawford Gölü’ndeki stratotip bölümünden elde edilen plütonyum konsantrasyonlarının dünyanın dört bir yanındaki tabakalarda tam olarak benzer sonuçlarla doğrulandığını “makul bir şüphenin ötesinde" göstermiştir.

Waters, “Tüm bu kanıtlar, Antroposen’in şu anda kısa olsa da – vurguluyoruz – Jeolojik Zaman Ölçeğinde temsil edilecek ve Holosen’i sonlandıracak kadar yeterli ölçek ve öneme sahip olduğunu gösteriyor" dedi.

Brock Üniversitesi‘nde yer bilimleri profesörü olan Dr. Martin Head, IUGS‘nin kararını “çok garip" olarak nitelendirerek, “kabul etmesi gereken ancak onaylayamayacağı" görünüşte “gayri meşru bir süreç" yoluyla gerçekleştiğini söyledi. Head, “Antroposen" teriminin resmileştirilmesine yönelik itirazların kendisini şaşırttığını söyledi.

“Resmi Antroposen Çalışma Grubumuzun ICS tarafından dağıtıldığına inanıyoruz, ancak yine de bunu bize bildirmenin önemli olduğunu düşünmediler."

Head, “Ana itiraz, yeni bir çağ olarak Antroposen’in çok kısa olduğu (yaklaşık 72 yıl) ve geleceğin jeolojik zaman olmadığı (şimdiki zamanla başlayıp geriye doğru uzanan) şeklinde görünüyor" dedi. “Bunların ikisi de doğru elbette. Ancak gelecek kesinlikle jeolojik zaman olacak ve Dünya Sistemi biliminden Holosen normlarının dışındaki koşulların on binlerce yıl devam edeceğine dair sağlam kanıtlarımız var."

Head ayrıca “profesyonel kıskançlığın" bu tartışmada bir etken olduğunu gözlemlemiştir: “Antroposen, iklim değişikliğiyle olan bağlantıları nedeniyle büyük ilgi çekmektedir. Benim hissim, daha derin zamanlarda çalışan diğer stratigrafların kendilerini gölgede kalmış hissettikleri yönünde."

Diğer stratigrafların duyguları ne olursa olsun Head, Antroposen kavramının hem bilimsel açıdan geçerli hem de sosyal açıdan faydalı olduğuna inanıyor.

Head, “Zaman ölçeğinin yeni bir birimi olarak Antroposen, gezegenimizin yeni bir işleyiş yörüngesine girmeye zorlandığını resmen kabul ediyor" dedi. “Gezegenimiz eski yörüngesinden 20. yüzyılın ortalarında ezici insan etkilerinin bir sonucu olarak ayrılmıştır. Bunu kabul etmeden, insanlar sorunu sahiplenmeme ve gelecekteki ayak izimizi iyileştirmek için çok az şey yapma riskiyle karşı karşıya kalırlar."

“Resmi bir çağ hakkındaki bu tartışma çıkmaz bir sokaktır."

Güney Kaliforniya Üniversitesi‘nde jeofizikçi olan Dr. John Vidale verdiği demeçte “Antroposen çağının mantıklı olduğunu" söyledi. Vidale, “insanoğlunun çevre üzerindeki etkisini, popülerlik kazanacak ve bilimsel bir tanımla desteklenecek bir terimle ifade etmek, gezegenimizdeki kötü (ve iyi) değişiklikleri vurgulayacaktır. Antroposen’in varlığı, bunu inkâr etmeyi ya da halının altına itmeyi zorlaştırıyor."

Maryland Üniversitesi‘nde coğrafya ve çevre sistemleri profesörü olan Dr. Erle Ellis ise verdiği demeçte Antroposen‘in “insan kaynaklı küresel değişimle ilgili bilim iletişimi için kritik bir kavram olduğunu, bu nedenle nasıl tasvir edildiğinin gerçekten önemli olduğunu" söyledi.

Verdiği demeçte, kanıtları önemseyen insanların zaten insanlığın gezegeni geri döndürülemez bir şekilde değiştirdiğini kabul ettiğini ve “resmi" bir etiketin halkın algılarını değiştirmeyeceğini söyledi. Ellis, “Aslında insanlara açıklanması en zor şey, 1952’nin bununla neden ilgili olduğu ya da Kanada’daki bir göldeki bir düzine santimetrelik tortunun neden Antroposen’i diğer tüm kanıtlardan daha iyi temsil edebileceğidir" dedi. “Başka bir deyişle, sonuç olarak, resmi bir çağ hakkındaki bu tartışma çıkmaz bir sokaktır. Antroposen bilimi ile yola devam etmenin zamanı geldi. Ve halkın çoğu bu tartışmanın varlığından asla haberdar olmadı – tıpkı halkın çoğunun resmi olarak hangi çağda (Holosen) yaşadıklarını bilmemesi gibi – çünkü bunun gerçekten bir önemi yok."

Ellis, jeolojik bir çağ olarak resmileştirilmemesi gerekse bile, Antroposen kavramının bilim insanları için yararlı olduğunu kabul ediyor.

Ellis, “Şu anda Antroposen’in önemli bir bilimsel kavram olmaya devam ettiğini ve jeologların bunu (jeolojik bir olay olarak) kabul ettiğini açıklığa kavuşturmak gerçekten önemli" dedi. “Oylama ile gerçekleşen tek şey, ‘Antroposen çağının’ Jeolojik Zaman Ölçeği’nde resmi olarak tanımlanmamış olmasıdır. ‘Antroposen’ oylamadan önceki haliyle aynı kalmıştır."

IUGS Başkanı Profesör John Ludden CBE, kararlarıyla ilgili olarak yaptıkları açıklamada esasen aynı şeyi söyledi.

Ludden, “Jeolojik Zaman Ölçeği’nin resmi bir birimi olarak reddedilmesine rağmen, Antroposen yine de sadece Dünya ve çevre bilimcileri tarafından değil, aynı zamanda sosyal bilimciler, politikacılar ve ekonomistler ile genel olarak kamuoyu tarafından da kullanılmaya devam edecektir" dedi. “İnsanın Dünya sistemi üzerindeki etkisinin paha biçilmez bir tanımlayıcısı olmaya devam edecek."

Bu güvenceler, IUGS‘nin pozisyonunu anlayarak şeytanın avukatlığını yapma girişimlerini “savunulamaz olanı savunma" çabaları olarak nitelendiren Waters gibi insanlar için bir teselli gibi görünüyor.

Waters, “Bazı jeologların ezici kanıtları kabul etmekte isteksiz davrandığı evrim ve levha tektoniği gibi bilimdeki önceki paradigma değişimlerine dair pek çok örnek var" dedi. “Darwin, teorisini komiteye onaylatmak zorunda kalmadığı için şanslıydı."

Bu içeriği beğendiyseniz lütfen çevrenizle paylaşınız…