18:18:12

Uzun COVID: Mono virüs veya yağ hücreleri rol oynuyor olabilir mi?..

İngiliz bir tarihçi, İtalyan bir arkeolog ve Amerikalı bir okul öncesi öğretmeni arasında önemli bir pandemi bağı var: Her biri 2020’nin başlarında uzun COVID’i tanımlama, adlandırma ve kamuoyunun bilincine taşımaya yardımcı olma konusunda tanınıyor…

İngiliz bir tarihçi, İtalyan bir arkeolog ve Amerikalı bir anaokulu öğretmeni daha önce hiç yüz yüze tanışmamış olsalar da aralarında önemli bir pandemi bağı var.

Ürkütücü derecede benzer semptomlardan muzdarip olan bu üç kadın, 2020’nin başlarında uzun COVID’i tanımlama, isimlendirme ve halkın bilincine taşımaya yardımcı olmakla tanınıyor.

Liverpool’dan Rachel Pope, Mart 2020’nin sonlarında Twitter‘a girerek koronavirüs enfeksiyonunun ardından yaşadığı ve o zamanlar adı konulmamış olan rahatsız edici semptomları anlattı. İtalya’dan Elisa Perego, “uzun COVID" terimini ilk kez o yıl Mayıs ayında attığı bir tweet’te kullandı. Portland, Oregon’dan Amy Watson, Facebook destek grubuna isim verirken taktığı kamyoncu kasketinden ilham aldı ve “uzun nakliyeci" kısa sürede pandemi sözlüğünün bir parçası haline geldi.

Pandeminin üzerinden yaklaşık üç yıl geçmesine rağmen bilim insanları hâlâ bazı insanların neden uzun COVID’e yakalandığını ve üç kadın da dahil olmak üzere küçük bir kısmının neden kalıcı semptomlara sahip olduğunu anlamaya çalışıyor.

Dünya çapında milyonlarca insan uzun COVID geçirdi ve yorgunluk, akciğer sorunları, beyin sisi ve diğer nörolojik semptomlar gibi çeşitli semptomlar bildirdi. Kanıtlar, çoğunun bir yıl içinde önemli ölçüde iyileştiğini göstermektedir, ancak son veriler, ABD’de 3.500’den fazla ölüme katkıda bulunduğunu göstermektedir.

İşte en son kanıtlardan bazıları:

KADINLAR DAHA FAZLA RİSK ALTINDA MI?

Birçok çalışma ve anekdot niteliğindeki kanıtlar, kadınların uzun COVID geliştirme olasılığının erkeklerden daha yüksek olduğunu göstermektedir.

Bunun biyolojik nedenleri olabilir.

Bağışıklık üzerine çalışan Johns Hopkins profesörü Sabra Klein, kadınların bağışıklık sistemlerinin genellikle virüslere, bakterilere, parazitlere ve diğer mikroplara karşı daha güçlü tepkiler verdiğini belirtiyor.

Ayrıca kadınların, vücudun yanlışlıkla kendi sağlıklı hücrelerine saldırdığı otoimmün hastalıklara yakalanma olasılığı erkeklerden çok daha yüksektir. Bazı bilim insanları uzun COVID’in virüs tarafından tetiklenen bir otoimmün tepkiden kaynaklanabileceğine inanıyor.

Kadınların vücutları ayrıca daha fazla yağ dokusuna sahip olma eğilimindedir ve ortaya çıkan araştırmalar, koronavirüsün enfeksiyondan sonra yağda saklanabileceğini göstermektedir. Bilim insanları ayrıca kadınların dalgalanan hormon seviyelerinin riskleri artırıp artırmayacağını da inceliyor.

Bir başka olası faktör: Klein, kadınların erkeklere kıyasla sağlık hizmeti alma olasılıklarının daha yüksek olduğunu ve vücutlarındaki değişikliklere daha duyarlı olduklarını belirtiyor.

“Bunu göz ardı etmememiz gerektiğini düşünüyorum" dedi. Klein‘a göre biyoloji ve davranış muhtemelen birlikte rol oynuyor.

Bu nedenle, uzun COVID’e ilk ışığın tutulmasına yardımcı olanların üç kadın olması tesadüf olmayabilir.

46 yaşındaki Pope, Mart 2020’de yaşadıklarını anlatmaya başladı: Grip benzeri semptomlar, ardından akciğerleri, kalbi ve eklemleri etkilendi. Bir ay sonra bazı “iyi" günler geçirmeye başladı, ancak semptomlar devam etti.

O ve benzer şekilde hasta olan bazı meslektaşları Twitter‘da Perego ile bağlantı kurdu. Pope, “Bir şekilde bir araya gelmeye başladık çünkü bunu yapabileceğimiz tek yer burasıydı," dedi. Pope, “2020’de Noel’de bir araya gelip bir parti vereceğimize dair şaka yapardık," dedi. “Sonra tabii ki devam etti ve sanırım şaka yapmayı bıraktık."

Watson sanal uzun yol yolcuları grubunu o Nisan ayında kurdu. Diğerleri de kısa sürede bu lakabı öğrendi ve benimsedi.

MONO VİRÜS

Çeşitli çalışmalar, her yerde bulunan Epstein-Barr virüsünün bazı uzun COVID vakalarında rol oynayabileceğini düşündürmektedir.

San Francisco’daki California Üniversitesi‘nde virüs uzmanı olan Dr. Timothy Henrich, koronavirüs enfeksiyonunun neden olduğu enflamasyonun, akut enfeksiyona neden olduktan sonra vücutta kalan herpes virüslerini aktive edebileceğini söyledi.

Epstein-Barr virüsü bu uçuk virüsleri arasında en yaygın olanıdır: ABD nüfusunun tahminen %90’ı bu virüsle enfekte olmuştur. Virüs mononükleoza ya da soğuk algınlığı olarak geçiştirilebilecek semptomlara neden olabilir.

Henrich, özellikle yorgunluğu olan uzun COVID hastalarının kanında Epstein-Barr reaktivasyonuna işaret eden bağışıklık belirteçleri bulan araştırmacılar arasında yer alıyor.

Uzun COVID hastalarının hepsinde bu belirteçler bulunmuyor. Ancak bilim insanları daha fazla çalışmaya ihtiyaç olduğunu söylese de, Epstein-Barr’ın bu belirtilere sahip olanlarda semptomlara neden olması mümkündür.

Bazı bilim insanları ayrıca Epstein-Barr’ın uzun COVID ile birçok benzerlik taşıyan bir durum olan kronik yorgunluk sendromunu tetiklediğine inanmaktadır, ancak bu da kanıtlanmamıştır.

OBEZİTE

Obezite, ciddi COVID-19 enfeksiyonları için bir risk faktörüdür ve bilim insanları bunun nedenini anlamaya çalışmaktadır.

Stanford Üniversitesi araştırmacıları, koronavirüsün yağ hücrelerini enfekte edebileceğine dair kanıt bulanlar arasında yer alıyor. Yakın zamanda yapılan bir çalışmada, COVID’den ölen insanlardan alınan yağ dokusunda virüs ve iltihap belirtileri buldular.

Laboratuvar testleri virüsün yağ dokusunda üreyebildiğini gösterdi. Bu da yağ dokusunun bir “rezervuar" görevi görerek potansiyel olarak uzun COVID’i besleyebileceği ihtimalini gündeme getiriyor.

Yağ dokusunun alınması bazı uzun COVID vakalarını tedavi edebilir veya önleyebilir mi? Stanford bulaşıcı hastalıklar profesörü ve çalışmanın kıdemli yazarlarından Dr. Catherine Blish, bunun heyecan verici bir soru olduğunu ancak araştırmanın ön hazırlık aşamasında olduğunu söyledi.

Texas Üniversitesi Güneybatı Tıp Merkezi‘ndeki bilim insanları, yağ hücreleri tarafından üretilen ve vücudun bağışıklık tepkisini etkileyebilen ve iltihaplanmayı teşvik edebilen bir hormon olan leptin üzerinde çalışıyorlar.

Üretilen bir antikorun enjeksiyonlarının leptin seviyelerini ve dolayısıyla koronavirüs enfeksiyonlarından veya uzun COVID’den kaynaklanan iltihabı azaltıp azaltamayacağını incelemeyi planlıyorlar.

Dr. Philipp Scherer, “Doğru yolda olabileceğimizi iddia etmek için bazı ön verilerle birlikte iyi bir bilimsel temele sahibiz" dedi.

SÜRE

Pandeminin başlarında elde edilen verilere dayanarak, koronavirüs ile enfekte olan kişilerin yaklaşık %30’unda uzun COVID gelişeceği tahmin edilmektedir.

Enfeksiyondan sonra kalıcı, tekrarlayan veya yeni semptomları olan çoğu kişi yaklaşık üç ay sonra iyileşecektir. Journal of the American Medical Association‘da yakın zamanda yapılan bir çalışmaya göre, üç ayda semptomları olanlar arasında yaklaşık %15’i en az dokuz ay daha semptom göstermeye devam edecektir.

Columbia Üniversitesi‘nden bulaşıcı hastalıklar uzmanı Dr. Lawrence Purpura, kimin yıllarca sürecek semptomlar açısından risk altında olduğunu bulmanın “çok karmaşık bir soru" olduğunu söyledi.

Şiddetli enfeksiyonları olanlar uzun COVID için daha fazla risk altında görünmektedir, ancak hafif enfeksiyonları olan insanları da etkileyebilir. Enfeksiyonları yara izi de dahil olmak üzere ciddi akciğer hasarına neden olanlar bir yıldan uzun süre nefes darlığı, öksürük veya yorgunluk yaşayabilir. Purpura, başlangıçta hafif COVID-19 enfeksiyonu geçiren daha küçük bir hasta grubunun ise bir yıldan uzun süre kronik yorgunluk ve beyin sisi gibi nörolojik semptomlar geliştirebileceğini söyledi.

“Hastaların çoğunluğu eninde sonunda iyileşecektir" dedi. “İnsanların bunu bilmesi önemli."

Bu, dünyanın uzun COVID’i tanımasına yardımcı olan üç kadın için küçük bir teselli.

44 yaşındaki Perego‘da kalp, akciğer ve nörolojik sorunlar gelişti ve halen ağır hasta.

Bilim insanlarının kısa sürede çok şey öğrendiğini biliyor, ancak uzun COVID araştırmaları ile tıbbi bakım arasında “bir boşluk olduğunu" söylüyor.

“Bilimsel bilgiyi daha iyi tedavi ve politikaya dönüştürmemiz gerekiyor" diyor.

50 yaşına yaklaşan Watson, “hiçbir zaman iyileşme yaşamadığını" söylüyor. Şiddetli migreni, sindirim sistemi, sinir ve ayak sorunları var. Yakın zamanda şiddetli anemi geliştirmiş.

Tıp camiasının uzun COVID tedavisinde daha organize bir yaklaşıma sahip olmasını diliyor. Doktorlar, altta yatan nedeni veya nedenleri bilmemenin bunu zorlaştırdığını söylüyor.

“Sadece hayatımı geri istiyorum," diyor Watson, “ve bu pek de mümkün görünmüyor."

Bu içeriği beğendiyseniz lütfen çevrenizle paylaşınız…