07:00:51

Şişkinlik Neden Olur ve Bu Konuda Ne Yapmalı?..

Şişkinlik, karında rahatsız edici bir dolgunluk veya basınç hissidir. Aşırı şişirilmiş bir balon gibi, şişkin bir karın hava ile dolu hissedilebilir ve bazı durumlarda gözle görülür şekilde genişlemiş veya şişmiş olabilir. Şişkinlik yaygın bir sorundur. Bazı tahminlere göre, Amerikalıların %30’u zaman zaman bu sorunu yaşamaktadır…

Vakaların çoğunda bu his geçicidir ve tolere edilebilir. Hoş olmayabilir, ancak kendi başına genellikle ciddi bir endişe nedeni değildir. Bununla birlikte şişkinlik, bir sağlık kuruluşunun acil müdahalesini gerektiren bazı sorunlar da dahil olmak üzere, altta yatan bir gastrointestinal sorun veya bozukluğun belirtisi olabilir.

Michigan Üniversitesi Sağlık Sistemi‘nde gastroenterolog ve klinisyen olan Dr. Kimberly Harer, “Şişkinlik bir hastanın yaşam kalitesini olumsuz etkiliyorsa, bunu araştırmalı ve tedavi etmeliyiz" diyor. Bu, özellikle bir kişinin şişkinliğine potansiyel olarak ciddi bir tıbbi duruma işaret edebilecek ek kırmızı bayrak semptomları eşlik ediyorsa geçerlidir.

Burada Harer ve diğer uzmanlar, gıda tetikleyicileri ve GI bozuklukları da dahil olmak üzere şişkinliğin yaygın nedenlerini açıklıyor. Durumun daha gizemli yönlerinden bazılarını açıklıyor ve en etkili tedavi seçeneklerini detaylandırıyorlar.

Şişkinliğe ne sebep olur?
Potansiyel nedenlerin listesi uzundur. Bu listenin en başında, bağırsak sisteminde gaz birikmesine neden olan ve mide ve karın bölgesinde şişkinlik hissine yol açabilen her şey yer almaktadır.

Cleveland Clinic‘te gastroenterolog olan Dr. Scott Gabbard, “Bu tür şişkinliklere yol açan iki önemli etken vardır" diyor. Birincisi diyetle ilgilidir. “Bağırsakta fermente olan ve çok fazla gaz üreten yiyecekler yiyor olabilirsiniz" diye açıklıyor. Çok çeşitli gıdalar gaz oluşumuna neden olabilirken, FODMAP’ler olarak bilinen ve fermente edilebilir oligosakkaritler, disakkaritler, monosakkaritler ve poliollerin kısaltması olan bir grubun altını çiziyor. Bunlar, bağırsakların sindirmesi zor olan kısa zincirli karbonhidratlardır ve bu nedenle kalın bağırsağa veya kolona geçme olasılıkları daha yüksektir, burada genellikle gaz halindeki yan ürünlere ayrılırlar. Fasulye ve diğer baklagillerin yanı sıra brokoli gibi turpgiller de yüksek FODMAP içeren gıdalara örnektir.

Gabbard, gaz üretiminin ikinci önemli nedeninin, bağırsak mikrobiyomu olarak da adlandırılan bağırsak mikroorganizma topluluğundaki bir tür dengesizlikten kaynaklandığını söylüyor. “Bazı bakterilerden çok fazla veya çok az olabilir ya da yanlış bakteri türlerine sahip olabilirsiniz" diye açıklıyor. Örneğin, yakın zamanda yaptığı bazı çalışmalar, ince bağırsak rahatsızlıkları olan hastaların metanojen olarak bilinen ve metan gazı üreten bir grup bağırsak bakterisine daha yüksek seviyelerde sahip olabileceğini ortaya koymuştur. “Ayrıca tüm sindirim sistemini yavaşlatabilir ve şişkinliğe katkıda bulunabilecek kabızlık üretebilirler" diyor.

Bir başka mikrobiyom dengesizliği türü de ince bağırsakta aşırı bakteri çoğalması anlamına gelen SIBO’dur. Mayo Clinic‘te GI uzmanı ve tıp profesörü olan Dr. Brian Lacy, “Normalde ince bağırsakta çok az bakteri yaşar" diyor. “İnce bağırsakta aşırı bakteri çoğalması olan hastaların ince bağırsağında çok fazla bakteri yaşar." Bu bakteriler yiyecekleri normalden daha kısa sürede işler ve bu da gaz ve şişkinlik semptomlarına neden olabilir.

Gastrointestinal geçiş bozuklukları – gıda, mukoza ve diğer materyallerin GI kanalında hareket etme şekliyle ilgili sorunlar – da bir faktör olabilir. Lacy, “Gaz ve şişkinlikle ilişkili en yaygın bozukluklardan ikisi kronik kabızlık ve kabızlıkla birlikte görülen irritabl bağırsak sendromudur" diyor. Bağırsak içeriği düzgün bir şekilde hareket etmediğinde, gaz sıkışabilir ve bu da şişkinliğe neden olabilir.

Gaz ve şişkinlik genellikle el ele gider, ancak durum her zaman böyle değildir. Aslında Gabbard, şişkinlik yaşayan birçok insanın anormal derecede yüksek gaz seviyesine sahip olmadığını söylüyor. “Araştırmacılar bağırsaktaki gaz miktarına baktıklarında ve sağlıklı gönüllülerle şişkinlik yaşayan hastaları karşılaştırdıklarında, genellikle gaz üretiminde bir fark bulamadılar" diyor. “Bize şişkinlik şikayetiyle gelen hastaların çoğunun bağırsaklarında aşırı hassas sinirler var, bu nedenle gaz miktarı aynı ancak daha fazla hissediyorlar." Bu durum bazen visseral aşırı duyarlılık olarak adlandırılır ve irritabl bağırsak sendromunun (IBS) tipik bir örneğidir.

Çeşitli tıbbi sorunlar da şişkinliğe neden olabilir; mide kaslarının yiyecekleri yerleştirmek için esneme ve gevşeme şekliyle ilgili sorunlar da buna dahildir. Gabbard, “Birisi bana yemekten hemen sonra midesinin üst kısmının dolu ve şişkin hissettiğini ve eskisi kadar yiyemediğini söylediğinde, bu, midenin gevşemediği fonksiyonel dispepsi adı verilen bir bozukluğa işaret eder" diyor. Bağırsak kaslarının sindirim sırasında uygunsuz şekilde gevşemesi veya gerilmesi de mümkündür, bu da şişkinlik ve şişkinliğe yol açabilir.

GI uzmanları, şişkinliğin birçok – potansiyel olarak örtüşen – tetikleyicisi olan karmaşık bir sorun olduğunu tekrar tekrar vurgulamaktadır. Bir kişinin şişkinliğinin kesin nedenini veya nedenlerini belirlemek – uygun tedaviyi belirlemek için gerekli bir adım – en iyi şekilde bir tıbbi sağlayıcının yardımıyla yapılan bir şeydir.

Şişkinlik ciddi bir sağlık sorunu haline gelebilir mi?
Şişkinlik tek başına hayatı zorlaştıracak kadar şiddetli olabilir. Harer, “Ne yazık ki, şişkinlik sağlık hizmeti sağlayıcıları tarafından her zaman önemli bir şikayet olarak görülmüyor ve bir kenara atılıyor" diyor. “İnsanlar sessizlik içinde acı çekiyor." Bununla birlikte, şişkinlik tek başına genellikle hayatı tehdit eden bir tıbbi durumun belirtisi değildir. “Şişkinliğe kırmızı bayrak semptomları eşlik ediyorsa – kusma, dışkıda kan, açıklanamayan kilo kaybı, gözlerde veya ciltte sararma- bunlar daha acil ve ciddi bir rahatsızlığın işaretleridir" diyor. Karaciğer hastalığı veya gastrointestinal sistem tıkanıklığı, bu kırmızı bayrak semptomlarından bazılarının eşlik ettiği şişkinliğe neden olabilir.

Nadir durumlarda, şişkinlik yumurtalık kanserinin bir belirtisi de olabilir. Lacy, “Ancak bu ifadeyi bir perspektife oturtmamız gerekiyor" diyor. Her yıl on milyonlarca insan şişkinlik yaşıyor ve çoğu – %99’dan fazlası – yumurtalık kanseri değil. “Şişkinlik çok spesifik olmayan bir semptomdur" -yani çok çeşitli nedenlerle ilişkilendirilebilir- “ve eğer tek semptom ise yumurtalık kanseri için bir uyarı işareti olarak görmüyorum" diyor. Diğer belirtiler arasında kilo kaybı, yorgunluk, yemek yerken çabuk doyma hissi, sık idrara çıkma ve pelvik bölgede rahatsızlık sayılabilir.

Şişkinlik ve regl dönemi arasındaki ilişki nedir?
Harer, “Birçok kadın, özellikle adet döngüsünden önceki hafta veya adet döngüsü sırasında, genellikle adet döngüsünü takip eden haftada azalan bir şişkinlik fark edecektir" diyor. Bunun neden olduğu tam olarak anlaşılamamıştır, ancak hormonal faktörlerin rol oynayabileceğini söylüyor.

Bir kadının döngüsü sırasında üreme hormonlarındaki değişimler hem bağırsak hareketliliğini – sindirim sistemi boyunca hareket – hem de bağırsak hassasiyetini etkileyebilir ve bu da şişkinliğe yol açabilir. Hormon dalgalanmaları – özellikle değişen östrojen ve progesteron seviyeleri-  su tutulmasına da yol açabilir, bu da dolgunluk ve şişkinlik hissine neden olabilir. Lacy, kadınların yaklaşık %70’inin adet döngüsü sırasında şişkinlik hissettiğini ve birçoğunun aslında döngüleri sırasında şişkinlik hislerini ayırt edebildiğini söylüyor: örneğin bazıları hangi semptomların diyetten, hangilerinin kabızlıktan kaynaklandığını söyleyebiliyor. “Bu da şişkinliğin ne kadar karmaşık bir durum olduğunu bir kez daha vurguluyor" diye ekliyor.

Şişkinlik için en iyi ve en kötü yiyecekler hangileridir?
Uzmanlar tipik şişkinlik tetikleyicileri olarak yine FODMAP’leri, yani kısa zincirli karbonhidratları vurguluyor. Lacy, “Bir grup olarak, bu gıdalar genellikle diğer gıdalardan daha fazla gaz üretir" diyor. Yüksek FODMAP içeren gıdalara örnek olarak kuru meyveler, elma, mango, armut, erik, bal, soğan, biber, sarımsak, turpgiller – brokoli, karnabahar -, baklagiller ve “şekersiz" şekerler, sakızlar ve nane şekerleri gibi yapay tatlandırıcı içeren her şey verilebilir.

Lacy, laktoz – süt ürünlerinde bulunan bir tür şeker – ve fruktozun – meyve ve tatlılarda bulunan bir tür şeker – da gaz ve şişkinliğe neden olabileceğini söylüyor. “Yaygın suçlular, meyve suyu, spor içecekleri, enerji içecekleri ve gazlı içecekler dahil olmak üzere fruktoz veya yüksek fruktozlu mısır şurubu içeren sıvılardır" diyor.

Bir kişinin şişkinliği diyet faktörlerinden kaynaklanıyor gibi görünüyorsa, bir sağlık hizmeti sağlayıcısı muhtemelen özel bir diyet önerecektir. Harer, “Diyetin iki aşaması vardır; bir kısıtlama aşaması ve bir yeniden giriş aşaması" diye açıklıyor. Kısıtlama aşaması muhtemelen tüm yüksek FODMAP gıdalarının ve belki de süt ürünlerinin, buğday ürünlerinin ve gazlı içeceklerin – gaz ve şişkinlik üretebilir – kesilmesini içerir. Bu noktada, kişi şişkinlik semptomlarının kaynaklarını anlayabilsin diye her bir gıda teker teker tekrar eklenebilir. Harer, “Amaç, kişiyi süresiz olarak ciddi şekilde kısıtlanmış bir diyette tutmak değildir" diyor. “Amaç, hangi yiyeceklerin ve hangi miktarların tetikleyici olduğunu belirlemektir, böylece bu yiyeceklerden ne kadar yemek istediklerini belirleme gücüne sahip olurlar."

Harer, insanların bu yaklaşımı yalnızca kayıtlı bir diyetisyenin yardımıyla denemelerini şiddetle tavsiye ediyor. Kısıtlama diyetleri karmaşıktır ve karıştırılması kolaydır ve bu gıdaları kesmek tehlikeli besin eksikliklerine yol açabilir. Harer, eliminasyon diyeti bir kişinin şişkinliğini gideriyorsa, bunun kişinin bir gıda alerjisi olduğunu göstermediğini de ekliyor. Şişkinlik ve gazın doğası gereği zararlı olmadığını ve bunlara neden olan yiyecekleri yemenin kişinin GI sistemine zarar vermediğini söylüyor. “Size gaz veya şişkinlik veren yiyecekleri yediğinizde kendinize zarar vermiyorsunuz" diye ekliyor.

Şişkinliği gideren yiyeceklerin listesi çok daha kısa. Yeşil kivi, araştırmaların semptomların iyileşmesiyle ilişkilendirdiği çok az sayıdaki gıdadan biridir. Gabbard, “Şişkinlik ve kabızlığı olan bazı hastalarıma günde iki yeşil kivi yedirdim ve yanıt muazzam oldu" diyor. Yeşil kivi, sindirimi artırabilen ve bağırsak iltihabını yatıştırabilen aktinidin adlı bir bileşik içerir.

Şişkinliği tedavi etmek için probiyotik veya prebiyotik gıdaların kullanımına büyük ilgi var. Harer, “Kimchi, lahana turşusu ve yoğurt gibi bakteri içeren gıdalar hakkında çok şey duyuyorsunuz" diyor. Ancak şimdiye kadar, bunların şişkinlik tedavisindeki yararlılığına ilişkin araştırmalar karışıktı.

Şişkinliği ne giderir?
Gıda tetikleyicilerinin belirlenmesi ve bunlardan kaçınılmasının yanı sıra, diğer çareler de yardımcı olabilir. Bunlar hem reçetesiz satılan takviyeleri – nane yağı ve magnezyum gibi – hem de reçeteli ilaçları içerir.

Rahatlama ve stres azaltma tekniklerinin de şişkinlik dahil olmak üzere çeşitli bağırsak semptomlarını hafiflettiği gösterilmiştir. Stres, bağışıklık sistemi aktivitesinin artmasına ve iltihaplanmaya neden olabilir, bu nedenle stresi – ve buna yol açan düşünceleri – hedef almanın rahatlama sağlayabileceği mantıklıdır. Gabbard, diyafram nefesi – göbek nefesi -, bilişsel-davranışçı terapi ve akupunkturdan potansiyel olarak yararlı üç tedavi olarak bahsetmektedir. “Bu tedavilerin birçoğunun irritabl bağırsak sendromu için çoğu ilaçtan daha etkili olduğu gösterilmiştir" diyor.

Doğru tedavi planı, kişinin şişkinliğinin özelliklerine bağlı olacaktır. Harer, “Çoğu zaman birden fazla katkıda bulunan faktör vardır" diyor. “Sebepleri ve en iyi çareleri belirlemek biraz deneme yanılma gerektirebilir."

Bu içeriği beğendiyseniz lütfen çevrenizle paylaşınız…