04:31:47

Araştırmacılar: Nesli tükenmekte olan güneyde yaşayan katil balinalar için inbreeding*  (akraba eşleşmesi) büyük bir sorun…

İnsanlar, Kuzeybatı Pasifik’te uzun süredir açlık, kirlilik ve sayılarının çoğunun deniz parklarında sergilenmek üzere yakalanmasının mirasından muzdarip olan nesli tükenmekte olan katil balinalara yardım etmek için son yıllarda birçok adım attı. Nature Ecology and Evolution dergisinde Pazartesi günü yayımlanan araştırma, bu çabaların şimdiye kadar sınırlı bir başarıya ulaştığını gösteriyor…

Orkaların en önemli besini olan Chinook somonları için sulak alan habitatı yaratmak amacıyla setleri aştılar ve barajları kaldırdılar. Balinalara av sağlamak için ticari balıkçılığı sınırlandırdılar. Streslerini azaltmak ve daha iyi avlanabilmeleri için suları sakinleştirmek amacıyla teknelerin yavaşlamasını ve hayvanlardan daha uzak durmasını sağladılar.

Şimdiye kadar bu çabalar sınırlı bir başarı elde etti ve Pazartesi günü Nature Ecology and Evolution dergisinde yayınlanan araştırma bunun nedenini ortaya koyuyor: Balinalar öylesine soysuzlaştı ki daha genç ölüyorlar ve nüfusları toparlanamıyor. Dişi katil balinaların doğurganlıklarının zirveye ulaşması yaklaşık 20 yıl alıyor ve dişiler nüfuslarının büyümesini sağlayacak kadar uzun yaşamıyor olabilirler.

Çalışmanın yazarlarından Ulusal Okyanus ve Atmosfer İdaresi NOAA Balıkçılık‘ta genetik uzmanı olan Kim Parsons, bu haberin “güneyde yaşayan" katil balinalar olarak bilinen saygıdeğer orkalar için kulağa korkunç gelse de, koruma çabalarının aciliyetinin de altını çizdiğini söyledi. Parsons, nüfusun mutlaka ölüme mahkum olmadığını söyledi.

Parsons, “Bir bireyin ömrünün kısalmasına ya da ölmesine neden olan şey genellikle akraba eşleşmesinin kendisi değildir" dedi. “Aslında akraba eşleşmesi bu bireyleri hastalıklara ya da çevresel faktörlere karşı daha savunmasız hale getiriyor. Çevreyi destekleyerek ve onlara mümkün olan en iyi şansı vererek popülasyonu destekleyebiliriz."

Washington eyaleti ile Kanada’nın Britanya Kolumbiyası eyaleti arasındaki sularda yaşayan karizmatik orka popülasyonunun mücadeleleri, 2018 yılında kederli bir annenin ölü doğan yavrusunu yas tutmak ya da canlandırmak için 17 gün boyunca taşıması da dahil olmak üzere, anlamlı bir şekilde belgelenmiştir.

Güneyde ikamet eden popülasyon J, K ve L sürüsü olarak bilinen üç balina klanından oluşmaktadır. Sosyal olarak farklıdırlar ve hatta tehdit altında olarak listelenen ve esas olarak Vancouver Adası’ndan güneydoğu Alaska’ya kadar uzanan yakındaki kuzey sakinleri de dahil olmak üzere diğer orka popülasyonlarından farklı iletişim kurarlar.

Araştırmacılar, güney sakinlerinin menzilinin diğer katil balina popülasyonlarıyla örtüşmesine rağmen, 30 nesildir düzenli olarak melezleşmediklerini söylüyor.

1960’larda ve 1970’lerde, düzinelerce Kuzeybatı Pasifik balinası deniz temalı parklarda sergilenmek üzere yakalanmıştı. Balina yakalama endüstrisi, denizde çok sayıda orka olduğunu ve bazılarının sürdürülebilir bir şekilde yakalanabileceğini savunuyordu.

Yakalamalarda en az 13 orka öldü ve 45’i dünyanın dört bir yanındaki tema parklarına teslim edildi – güneyde ikamet eden nüfus yaklaşık %40 oranında azaldı. Yakalamaların acımasızlığı halkın tepkisini çekmeye başladı ve Washington eyaletinde durdurulması için bir dava açıldı.

Washington eyaletinin San Juan Adası’ndaki Balina Araştırma Merkezi‘ne göre bugün sadece 73 güney sakini kaldı. Bu sayı 1971’dekinden sadece iki fazladır. Yakalananlardan sadece bir tanesi – Miami Seaquarium’daki 56 yaşındaki Lolita – hayatta. Seaquarium geçen yıl Lolita’ya artık gösterilerde yer vermeyeceğini duyurdu.

Daha önce yapılan çalışmalarda akraba eşleşmesinin bir sorun olduğu zaten öne sürülmüştü. 2018’de yapılan bir çalışmada, 1990’dan bu yana güney sakinlerinin doğan yavrularının yarısından fazlasına sadece iki erkeğin babalık yaptığı tespit edilmişti.

Yeni araştırma için NOAA genetik uzmanı Marty Kardos, Parsons ve diğer meslektaşları, şu anda hayatta olanların %90’ı da dahil olmak üzere 100 yaşayan ve ölü güney sakinlerinin genomlarını sıraladı. Bu balinaların Kuzey Pasifik’teki diğer katil balina popülasyonlarına kıyasla daha düşük genetik çeşitlilik ve daha yüksek akraba eşleşmesi seviyelerine sahip olduğu tespit edildi.

Araştırmacılar, balinaların onlarca yıl önce yakalanmasının yanı sıra hayvanların coğrafi veya sosyal izolasyonunun da muhtemelen akraba eşleşmesini açıkladığını söyledi.

Bu arada, koruma çabaları diğer Kuzey Pasifik katil balina popülasyonlarının gelişmesine yardımcı oldu. Kuzeyde yaşayan katil balinalar 1974’te yaklaşık 122 iken 2018’de 300’ün üzerine çıktı. Güney sakinleri gibi, fok gibi memelileri yiyen diğer katil balinaların aksine, başta somon olmak üzere sadece balıkla besleniyorlar.

Alaska’da ikamet eden katil balina nüfusunun ise 1984’ten 2010’a kadar iki katına çıktığı tahmin ediliyor. Araştırmacılara göre, güney sakinleri yüksek seviyelerde akraba eşleşmesi yapmasalardı muhtemelen benzer bir durumda olacaklardı.

Akraba eşleşmesi Kaliforniya’daki dağ aslanları, Afrika’daki goriller ve Batı Avustralya açıklarındaki şişe burunlu yunuslar gibi diğer izole ya da tehlike altındaki hayvan popülasyonlarını da etkilemiştir. Bazı durumlarda, bilim insanları bir popülasyondaki gen havuzunu başka bir popülasyondan hayvan yakalayıp getirerek geliştirebilirler.

Büyük ve serbest yüzen orkalar için durum böyle değil. Parsons ayrıca, güney sakinlerinin zaten melezleşme fırsatları olduğunu, ancak bunu henüz yapmadıklarını söyledi.

Parsons, “Bu balinaların istedikleri şekilde çiftleşmelerini ve popülasyonu başka şekillerde desteklemelerini gerçekten onlara bırakmalıyız" dedi.

Bu içeriği beğendiyseniz lütfen çevrenizle paylaşınız…