00:48:23

Annals of Improbable Research Dergisi Tarafından Düzenleniyor

Ig Nobel Ödülleri güvercin güdümlü füzelere, kıçından nefes alan domuzlara ve yüzen ölü alabalıklara verildi. Her yıl düzenlenen Ig Nobel ödülleri, önce güldüren sonra da düşündüren bir dizi tuhaf araştırmayı kutluyor. İşte bu yılın kazananlarından bazıları…

Güvercinlere bomba eğitimi veren bir deney ve ölü balıkların akıntıya karşı nasıl yüzebildiğini açıklayan bir başka deney bu hafta Ig Nobel ödülüne layık görülen bir dizi tuhaf araştırma arasında yer alıyor.

Annals of Improbable Research dergisi tarafından her yıl Harvard Üniversitesi‘nde düzenlenen ödül töreni, bilime olan ilgiyi artıran komik araştırmaları kutluyor. Ödüller ise gerçek Nobel ödüllü bilim insanları tarafından takdim ediliyor.

Diğer sekiz kazanan arasında, Kuzey veya Güney Yarımküre’de yaşamanıza bağlı olarak başınızdaki saçların nasıl farklı bir yönde döndüğünü gösteren bir ekip de vardı.

Acı veren yan etkilerin sahte ilaçları nasıl daha etkili hale getirdiğini gösteren bir çalışma ve yazı tura atılan bir paranın başladığı tarafa gelme olasılığının daha yüksek olduğunu ortaya koyan bir başka çalışma da ödül aldı.

Tıpkı bir ineğin üzerinde duran bir kedinin yanına kağıt torbalar koyan ve memelilerin acil bir durumda anüslerinden nasıl nefes alabildiklerini ortaya çıkaran bilim insanları gibi.

‘Kamikaze‘ güvercinler
Psikolog ve mucit BF Skinner en çok, davranışları öğretmek için ödülleri kullanabileceğinizi söyleyen “edimsel koşullanma” teorisiyle tanınır.

Bu fikri 1940’larda güvercinleri bombaları hedeflerine yönlendirmeleri için eğittiğinde uygulamaya koymuştur.

Dr. Skinner deneyleri için güvercinleri yarış meraklılarından ve bir çiftçiden temin etmiştir.

Dr. Skinner‘ın kızlarından biri olan ve kendisi de bir davranış analisti olan Julie Vargas şöyle açıklıyor:

“İkinci Dünya Savaşı sırasında babam savaş çabalarına yardım etmek istedi.

“Pilotlar düşman gemilerini vurmakta zorlanıyorlardı. Hedefi düzgün vurabilmek için o kadar alçalmaları gerekiyordu ki çoğu zaman hayatlarını kaybediyorlardı.”

Çok gizli Pigeon Projesi‘ne girildi.

Füze güdüm sistemleri üzerine kafa yorarken Dr. Skinner kuşların gökyüzündeki ustaca manevralarından ilham aldı.

Bombaları yönlendirmek için kullanılabileceklerini düşündü ve başlangıçta kargaları eğitmeyi denedi, ancak “çok agresiflerdi” diyor Dr. Vargas.

Bunun üzerine Dr. Skinner bir dizi “kamikaze” güvercini eğitmeye karar verdi ve kuş pilotlarını yerleştirmek için bir füzenin önüne takılan bir düzenek inşa etti.

Daha sonra her güvercini bir füzeyi bir gemiye doğru yönlendirmek üzere eğitmek için filmler kullandı. Kuşun yiyecekle ödüllendirilmesi için ekranda büyüdükçe (gerçek hayatta bombanın havada düşerken yapacağı gibi) bir gemi görüntüsünü tekrar tekrar gagalaması gerekiyordu.

Başlangıçtaki şüpheciliğe rağmen Dr Skinner fizibilite çalışması için birkaç hibe aldı.

Dr. Vargas, sonunda elektronik yönlendirme sistemleri kazanmış olsa da, aynı tür yöntemlerin kuşları denizde hayatta kalanları tespit etmek üzere eğitmek için de kullanıldığını söyledi.

Dr. Skinner‘ın çalışmasının gizliliği sonunda kaldırıldı ve 1960 yılında American Psychologist dergisinin bir sayısında açıklandı:

Çalışmaları takdir edilerek 2024 Ig Nobel Barış Ödülü‘ne layık görülmüştür.

Ölü alabalıklar nasıl ‘yüzer’
Florida Üniversitesi‘nde biyolog olan James Liao, çocukken bazı balıkların neden deredeki kayaların arkasında yüzmeyi sevdiğini düşünürdü.

Hızla 21. yüzyıla ilerledi ve kendini bunu öğrenmek için ölü bir alabalığın buzunu çözerken buldu.

Bu, ilk olarak canlı gökkuşağı alabalığının akan suyla dolu bir tanktaki davranışlarını analiz ettiği bir deneyin parçasıydı. Akarsudaki bir kayayı simüle etmek için tankın içine balıklardan yukarı doğru bir silindir yerleştirdi.

Alabalıklar ileri doğru yüzüyordu ancak son derece rahat ve pasif bir yüzme stiline sahip görünüyorlardı.

Profesör Liao, “Bu, rüzgarda dalgalanan bir bayrağa benzeyen garip bir sallanma hareketiydi” dedi.

Bunun yerine ölü bir alabalığı silindirin aşağısına bağladığında ne olduğuna bakmanın faydalı olacağını düşündü.

Bir de ne görsün, ölen balık da akıntıya karşı ileri doğru “yüzüyordu”.

Profesör Liao, ölü balıkların tıpkı yüzen canlı balıklar gibi göründüğünü söyledi: “Neredeyse ayırt edilemez durumdaydılar.”

Liao‘nun analizi, ölü ya da canlı balıkların hareket enerjisinin silindirin varlığıyla oluşan girdaplardan kaynaklandığını gösterdi.

Girdaplar balığın vücuduna önce o tarafa sonra bu tarafa çarptıkça, hayvan kaslarını kullanmak zorunda kalmadan akıntıya karşı ilerledi.

Profesör Liao bu hareketi yüzmek yerine sörf yapmaya ya da rüzgârı yakalamak için yelkenin açısını değiştirmeye ve tekneyle bir koy boyunca ilerlemeye benzetti.

Profesör Liao, bunun balıkların kayaların arkasında dönen suyun enerjisini akıntıya karşı yüzmek için kullandığı anlamına geldiğini ve somon gibi göçmen türlerin nehir ve akarsularda uzun mesafeler kat etmesine yardımcı olduğunu söyledi.

Profesör Liao, 2024 Ig Nobel Fizik Ödülü‘ne layık görüldü.

Yarım kürelerde saç
Suyun prizden aşağıya Kuzey Yarımküre’de bir yöne, Güney Yarımküre’de ise başka bir yöne doğru spiral çizip çizmediği on yıllardır tartışılmaktadır.

Peki ya merkezi bir noktadan daire şeklinde uzayan saç kıvrımlarına ne demeli?

Bu yılın Nisan ayında Fransız bir ekip, saç kıvrımlarının yönü ile ekvatorun hangi tarafında yaşadığınız arasında bir bağlantı bulan bir çalışma yayımladı.

Araştırmacılar Journal of Stomatology, Oral and Maxillofacial Surgery‘de “Güney Yarımküre’de saat yönünün tersine kıvrımların daha yaygın olması, büyük olasılıkla çevresel faktörlerin potansiyel bir rolüne işaret etmektedir” diye yazdılar.

“Bu şaşırtıcı bulguları doğrulamak için Kuzey ve Güney Yarımküre popülasyonlarında saç kıvrımlarının geniş ölçekli epidemiyolojik değerlendirmelerini talep ediyoruz.”

Bunu kimin finanse edebileceğini bilmek ilginç olacaktır.

Araştırmacılar bulgularının, siklonların kuzeyde bir yöne, güneyde ise diğer yöne dönmesinden sorumlu olan Coriolis kuvveti ile açıklanabileceğini belirtiyor.

Araştırmacılar, böyle bir bağlantının basit olmayacağını ve öncelikle anne sağlığı, annenin beslenmesi ve doğum öncesi hormonlara maruz kalma gibi faktörlerin göz önünde bulundurulması gerektiğini vurguladılar.

Çalışmaları 2024 Ig Nobel Anatomi Ödülü‘ne layık görüldü.

Acil anüs solunumu
Çoprabalığı adı verilen balıklar da dahil olmak üzere birçok su organizması, bağırsaklarından nefes alarak düşük oksijenli ortamlarda hayatta kalabilmektedir.

Avustralya’nın kıçından nefes alan Mary Nehri kaplumbağasını da duymuş olabilirsiniz.

2021 yılında Japon araştırmacılar, memelilerin de bunu yapıp yapamayacağını incelemeye karar verdiler.

Kemirgenler ve domuzlar normal nefes alamadıklarında – akciğerlerini kullanarak – “enteral ventilasyon” adı verilen yöntemden faydalanabildiklerini buldular.

Anüse enjekte edilen oksijen bakımından zengin sıvılar hayvanlarda ciddi solunum yetmezliğini önleyebildi.

Araştırmacılar, daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulmasına rağmen, COVID-19 gibi solunum sıkıntısı çeken insan hastaların da bu yaklaşımdan yararlanabileceğini öne sürdü.

Çalışma 2024 Ig Nobel Fizyoloji Ödülü‘ne layık görüldü.

Acı veren sahte ilaç
Plasebo etkisi, bir kişinin sahte bir tedavi aldıktan sonra daha iyi görünmesidir.

Bu yılın Ağustos ayında Alman araştırmacılar, bu plasebo etkisinin hafif yan etkileri olan sahte ilaçlarda daha da büyük olduğunu bildirdiler.

Çalışmada, insanlara bir burun spreyi uygulandı ve sıcak metal bir plaka ile acı verici bir temas sağlanmadan hemen önce bunun sentetik opioid fentanil içerdiği söylendi.

Ancak spreyler analjezik içermek yerine aslında sadece kapsaisin (yan etki olarak hafif bir yanma hissine neden olan) veya inert bir salin solüsyonu içeriyordu.

Çalışma, kendilerine ağrı kesici verildiğine inanan katılımcıların, sahte ilaçları kapsaisin spreyi olduğunda, saline kıyasla ağrılarında daha fazla azalma olduğunu ortaya koymuştur.

Araştırma ekibi Brain dergisinde “Sonuçlarımız, yan etkisi olan burun spreylerinin yan etkisi olmayan inert burun spreylerine göre daha düşük ağrıya yol açtığını ortaya koydu” diye yazdı.

Ayrıca, etkili ilaçların yan etkileri olması gerektiğine inanan kişilerin ağrılarında daha da büyük bir azalma olduğunu tespit ettiler.

Beyin taramaları, plasebo etkisinde aynı nöral yolların rol oynadığını doğruladı.

Hamburg-Eppendorf Üniversitesi Tıp Merkezi‘nde plasebo araştırmacısı ve çalışmanın baş yazarı olan Lieven Schenk, “Bulgular hem gerçek hem de sahte ilaçlar için geçerli” dedi.

Bu nedenle, klinik deneylerin, küçük yan etkilerin test edilen ilacın etkisine yanlış bir destek verebileceği olasılığını göz önünde bulundurması gerektiğini de sözlerine ekledi.

Çalışmaları 2024 Ig Nobel Tıp Ödülü‘ne layık görüldü.

Yazı tura sürprizi
Yazı tura attığınızda, her zaman tam olarak yüzde 50 tura gelmesi gerekir, değil mi?

Hollanda’dan bir ekip bunun böyle olmadığını söylüyor.

Amerikalı matematikçi Persi Diaconis’in 2007 yılında ortaya attığı, yazı tura atılan bir madeni paranın başladığı tarafa gelme olasılığının daha yüksek olduğuna dair teoriyi test ettiler – çünkü madeni para havada ilk yüzü yukarı bakacak şekilde daha fazla zaman geçiriyor.

Yazı ya da tura şansının eşit olduğunu gösteren çok sayıda yazı tura deneyine rağmen, teori gerçekten test edilmemiş olarak kaldı. Bu tür deneyler, yazı tura atılmadan önce madeni paranın hangi yüzünün yukarı baktığını kaydetmemiştir.

Amsterdam Üniversitesi‘nde doktora adayı olan ve çalışmanın baş araştırmacısı Frantisek Bartos, “Önceki veriler yalnızca madeni paranın iniş pozisyonunu topluyordu” dedi.

Bartos ve meslektaşları, 48 kişiye 350.757 kez yazı tura attırarak madeni paranın hem başlangıç hem de iniş pozisyonunu kaydetme zahmetine katlandılar.

Henüz hakemli bir dergide yayımlanmamış olan sonuçları, madeni paranın başladığı tarafa daha sık düştüğünü ortaya koydu.

“Diaconis aynı tarafa düşme olasılığının yaklaşık yüzde 51 olduğunu tahmin ediyordu. Verilerimiz bu kesin tahmini güçlü bir şekilde desteklemektedir” diye yazdı.

Ancak Barton, yazı tura atanlar arasında farklılıklar olduğunu, bazılarının hiç önyargı göstermediğini, bunun da adil bir yazı tura atma konusunda etkileri olduğunu söyledi.

“Deneyimiz bunun madeni paraya değil, parayı atan kişiye bağlı olduğunu gösteriyor.”

Yazı tura atma konusundaki azimleri 2024 Ig Nobel Olasılık Ödülü ile ödüllendirildi.

İneklerin üzerindeki kedilerin yanında patlayan kağıt torbalar
Geçen yüzyılın başlarındaki bilimsel tarihlere uzanan bu yılki Ig Nobelleri, 1930’larda tarım araştırmacıları Fordyce Ely ve William Petersen tarafından gerçekleştirilen ve inekleri “korkutmayı” amaçlayan bir deneyi de ödüllendirdi.

Araştırmacılar yöntemlerini açıklarken şöyle yazmışlardır:

İlk başta korkutmak için ineğin sırtına bir kedi yerleştirildi ve iki dakika boyunca her 10 saniyede bir kağıt torbalar patlatıldı.

Ancak sonunda, sadece poşet patlatmanın ineği korkutmak için yeterli olduğunu fark ettiler.

Daha sonra gereksiz olduğu için kediden vazgeçildi.

Peki bunu tam olarak neden yaptılar?

Elbette hepsi bilim adına: stresin ineğin süt üretimi üzerinde nasıl bir etkisi olacağını test etmek için.

Bilim insanları (ama inekler değil) 2024 Ig Nobel Biyoloji Ödülü‘ne layık görüldü.

Bu içeriği beğendiyseniz lütfen çevrenizle paylaşınız…