14:04:09

Oxford’da Yılın Kelimesi ‘Beyin Çürümesi’

Önemsiz çevrimiçi içeriğin aşırı tüketiminin yol açtığı varsayılan zihinsel hasarı ifade eden argo bir terim, “lore”, “demure” ve “slop” kelimelerinin de yer aldığı kısa listeyi geride bıraktı. Sadece siz değilsiniz. Büyük Oxford İngilizce Sözlüğü‘nün yayımcısı Oxford University Press‘in de kulakları biraz bulanıklaşıyor…

Muazzam veri tabanını inceledikten sonra, 2024 Yılın Sözcüğü olarak “beyin çürümesi”ni -özellikle de dijital aşırı yüklenmenin getirdiği türden- seçti.

Aralarında “lore”, “demure”, “romantasy”, “dynamic pricing” ve “slop‘un da bulunduğu kısa listedeki yarışmacıları geride bırakan ’brain rot” için oldukça zorlu bir yolculuk oldu. Oxford‘a göre, bilinen ilk ortaya çıkışı 1854 yılında, Henry David Thoreau‘nun ormandaki bir kulübeye tek başına taşınmasını anlattığı klasik eseri “Walden”da olmuştur.

Thoreau, “İngiltere patates çürüğünü tedavi etmeye çalışırken,” diye yakınıyordu, “çok daha yaygın ve ölümcül bir şekilde hüküm süren beyin çürüğünü tedavi etmek için kimse çaba göstermeyecek mi?”

Görünüşe göre cevap hayır. Oxford‘a göre bu günlerde, sosyal medyada gençler tarafından, özellikle önemsiz çevrimiçi içeriğin aşırı tüketiminden kaynaklanan “bir kişinin zihinsel veya entelektüel durumunun sözde bozulmasını” tanımlamak için sıklıkla kullanılıyor.

Bu kullanım geçtiğimiz yıl yaklaşık yüzde 230 oranında artmıştır. Şirketin sözlük bölümü Oxford Languages‘in başkanı Casper Grathwohl, terimin yükselişinin sosyal medya odaklı dil değişiminin baş döndürücü hızını yansıttığını söyledi.

“’Beyin çürümesi’ ile, gençlerin TikTok’taki dil trendlerini, neredeyse tam da kendileri o dili ürettikten sonra çarpıtmaları fenomeni ortaya çıktı.”

Oxford’un Yılın Kelimesi, İngilizce konuşulan dünyadaki haber kaynaklarından elde edilen ve sürekli güncellenen yaklaşık 26 milyar kelimelik külliyatından elde edilen kullanım kanıtlarına dayanmaktadır. Duyuruya göre amaç, verilerle desteklenen “2024’ü şekillendiren ruh hallerini ve konuşmaları” yansıtmak.

Geçtiğimiz birkaç yılda olduğu gibi Oxford, halkı kısa listeyi oylamaya davet etti. Kazanan, oylamaya (yaklaşık 37.000 kişi oy kullandı) ve daha ileri analizlere dayanarak yayımcının uzman ekibi tarafından seçildi. “Grathwohl, “Yılın Kelimesi’ni seçmek biraz karanlık bir sanat,” diye kabul etti.

Yarışma 20 yıl önce “chav” (İngiliz argosunda işçi sınıfı) kelimesinin seçilmesiyle başladı. Yıllar içinde “podcast”, “selfie” ve “post-truth” gibi kalıcı yeni kelimelerin yanı sıra birkaç kafa karıştırıcı kelime de belirlendi. (2017’deki Youthquake özellikle suistimal edildi.)

Yarışmanın kendisi de dili etkiledi. Geçen yıl Oxford‘un “rizz” (Z kuşağı ya da Alfa kuşağı argosunda “stil, çekicilik ya da cazibe” anlamına geliyor, muhtemelen “karizma” kelimesinden türetilmiş) kelimesini seçmesinin ardından, bir haber seli kullanımın yüzde 1500’den fazla artmasına neden oldu. Oxford‘un verilerine göre şu anki kullanım, geçen sonbaharda yapılan duyurudan hemen öncesine kıyasla iki kat daha yüksek.

Grathwohl, “Çok büyük bir hit oldu,” dedi. “Havalı, gerçek bir enerjisi var ve o dönemde insanların tam da ihtiyacı olan şeydi -kullanımı yönlendiren gençler için çoktan modası geçmiş olsa bile.”

Bu yılın listesinde gösterişli neolojizmler ya da “broflake” veya “lumbersexual” gibi harmanlanmış sözcükler yok. Bu yılın tek portmanteau sözcüğü olan “romantasy”, “romantizm ve fantezi unsurlarını birleştiren bir kurgu türünü” ifade ediyor.

Grathwohl, bunun yerine, finalistlerin gençlerin yarı ironik yollarla yeniden tasarladığı eski moda kelimelere ağırlık verdiğini belirtti -bunun “İspanyol paça pantolonun yeniden moda olmasının” dilbilimsel karşılığı olduğunu söyledi.

“Ağırbaşlı” kelimesini ele alalım. Oxford‘a göre kaydedilen en eski kullanımı 1377’de denizin sakin olmasına atıfta bulunarak yapılmış. 1400’lü yılların sonlarına gelindiğinde ise genellikle ciddi, çekingen ya da ağırbaşlı tavırları olan insanları tanımlamak için kullanılmaya başlanmıştır.

Ağustos ayında, influencer Jools Lebron‘un makyajını ve kıyafetini “çok ağırbaşlı, çok dikkatli” olarak tanımlayan bir TikTok videosu yayımlamasının ardından kullanım arttı ve çeşitli platformlarda bu ifadeyi yeniden kullanan bir dizi gönderiye yol açtı.

Grathwohl, “ağırbaşlı” anın, şarkıcı Charli XCX’in “brat” kelimesinin yükselmesine yol açmasından kısa bir süre sonra geldiğini belirtti. “Bu madalyonun diğer yüzü” dedi.

Neredeyse 1000 yıllık bir geçmişe sahip olan “Lore”, genç sosyal medya kullanıcıları tarafından bir ünlüye ya da kurgusal bir karaktere, hatta kişinin kendi kişisel geçmişine ilişkin gerçeklere ya da inançlara atıfta bulunmak üzere yeniden şekillendirilen bir başka eski zaman sözcüğüdür.

“Slop” da benzer bir güncelleme geçirdi. Oxford‘a göre, geçtiğimiz yıl domuz yemine değil, “yapay zekâ kullanılarak üretilen, gelişigüzel veya müdahaleci bir şekilde çevrimiçi olarak paylaşılan ve dağıtılan ve düşük kaliteli, gerçek dışı veya yanlış olarak nitelendirilen sanat, yazı veya diğer içeriklere” yapılan atıflarda yüzde 300’den fazla bir artış oldu.

Grathwohl, “beyin çürümesi” gibi, “günümüzün dilsel çalkantısının bel altını temsil ediyor” dedi. “Dijital hayatlar tıkandıkça vasat deneyimler içinde boğulduğumuza dair bir his var.”

Oxford‘un tek dil kralı olmadığını da belirtmek gerekir. Geçtiğimiz haftalarda Cambridge University Press (“manifest”) ve Dictionary.com (“demure” için adalet!) da Yılın Kelimesi ilanlarını yayımladı.

Bu da tedirgin edici bir soruyu gündeme getiriyor: Tüm bu rakip kelimeler -ve bunlarla ilgili haber seli- beyin çürümesine katkıda bulunabilir mi?

Grathwohl, “Yılın Kelimesi’ni fazla abartmak istemiyorum,” dedi. “Bu eğlenceli ve ilgi çekici bir şey.”

“En başarılı olanlar,” diye ekledi, ”biraz mantıksız olan ve insanları düşündürenlerdir.”

Bu içeriği beğendiyseniz lütfen çevrenizle paylaşınız…