Bu son dilekçe, sömürgeci fetihlerden çalınan nesnelerin iadesi konusunda değişen bakış açılarını yansıtıyor…

Ünlü Mısırlı arkeolog Zahi Hawass, geçtiğimiz hafta bir grup Mısırlı entelektüel tarafından imzalanan bir dilekçeyi Ekim ayında Avrupa müzelerine göndermeyi planladığını duyurarak British Museum’a Rosetta Taşı’nı Mısır’a iade etmesi çağrısında bulunmuştu.

Üzerinde hiyeroglifler, Eski Yunanca ve el yazısı Mısır harfleri bulunan 2.200 yıllık granodiorit bir stel olan Rosetta Taşı, Napolyon Savaşları sırasında imzalanan bir anlaşma uyarınca 1802 yılında British Museum tarafından Fransa’dan satın alınmıştı. Napolyon‘un askerleri görünüşe göre Raşid ya da Rosetta kasabası yakınlarında bir kale inşa ederken taşa rastlamışlardı. Arkeologların antik hiyeroglifleri ilk kez deşifre etmesine yol açan taş, British Museum‘un en önemli eserleri arasında yer alıyor.

Rosetta Taşı, Berlin’deki Kraliçe Nefertiti büstü ve Paris’teki Louvre Müzesi‘nde bulunan heykel Zodyak tavanı ile birlikte Hawass‘ın iade edilmesini istediği üç objeden biri.

“Bu üç eserin eşsiz olduğuna ve evlerinin Mısır’da olması gerektiğine inanıyorum. Bu üç eserin Mısır’dan çalındığını kanıtlayan tüm delilleri topladık," diyor Hawass. “Rosetta Taşı Mısır kimliğinin simgesidir. British Museum’un bu eseri halka göstermeye hakkı yoktur."

Eski eski eserler bakanı olarak Hawass binlerce eseri Mısır’a geri getirdi. Bu üç eserin iadesi için yaptığı baskılar sonuç vermedi; ancak sömürgeci fetihlerden çalınan eserlerin iadesine ilişkin bakış açılarının değişmesinin davasına yardımcı olabileceğine inanıyor.

Müzeye göre, antik taşın iadesi için hiçbir zaman resmi bir talepte bulunulmadı.

Hawass taşın Mısır’dan yasadışı yollarla çıktığını savunuyor ve Eski Eserler Yüksek Konseyi başkanı olarak, 2003 yılında eski British Museum müdürü Neil MacGregor‘a, taşın gönüllü olarak iade edilmemesi halinde müzeyle savaşacağını söylediği bildirdi.

Şimdi yeni bir dilekçe devrede:

Koyu gri granit levha üzerindeki yazılar, 1801 yılında Britanya imparatorluğu güçleri tarafından Mısır’dan alındıktan sonra eski Mısır hiyerogliflerinin deşifre edilmesinde çığır açan bir buluş haline geldi.

Şimdi, İngiltere’nin en büyük müzesi hiyerogliflerin deşifre edilmesinin 200. yıldönümünü kutlarken, binlerce Mısırlı taşın geri verilmesini talep ediyor.

Arap Bilim, Teknoloji ve Deniz Taşımacılığı Akademisi dekanı ve taşın iadesini talep eden iki dilekçeden birinin organizatörü Monica Hanna, “British Museum’un taşı elinde tutması, Batı’nın Mısır’a karşı uyguladığı kültürel şiddetin bir sembolüdür" dedi.

Rosetta Taşı’nın satın alınması İngiltere ve Fransa arasındaki imparatorluk savaşlarına bağlıydı. Napolyon Bonapart’ın Mısır’ı askeri olarak işgal etmesinin ardından Fransız bilim insanları 1799 yılında kuzeydeki Raşid kasabasında Fransızlar tarafından Rosetta olarak bilinen taşı ortaya çıkardı. İngiliz kuvvetleri Mısır’da Fransızları yendiğinde, taş ve bir düzineden fazla diğer eski eser, iki tarafın generalleri arasında 1801’de yapılan teslim anlaşmasının şartları uyarınca İngilizlere teslim edildi.

O zamandan beri British Museum’da bulunmaktadır.

Hanna‘nın 4,200 imzalı dilekçesinde taşın yasadışı bir şekilde ele geçirildiği ve bir “savaş ganimeti" olduğu belirtiliyor. Bu iddia, Mısır’ın eski eser işlerinden sorumlu eski bakanı Zahi Hawass‘ın 100,000’den fazla imzaya sahip neredeyse aynı dilekçesinde de yankı buluyor. Hawass, Mısır’ın 1801 anlaşmasında hiçbir söz hakkı olmadığını savunuyor.

British Museum ise bunu yalanlıyor. Müze yaptığı açıklamada 1801 anlaşmasında Mısır’dan bir temsilcinin imzasının bulunduğunu belirtti. Bu imza, Fransızlara karşı İngilizlerle birlikte savaşan bir Osmanlı amiraline ait. Napolyon’un işgali sırasında İstanbul’daki Osmanlı sultanı nominal olarak Mısır’ın hükümdarıydı.

Hüsnü Mübarek‘in 2011 devrimiyle devrilmesinden sonra Hawass‘ın siyasi kariyeri sona erdi ancak yolsuzluk suçlamalarından aklandı ve özel bir vatandaş olarak ilk talebini sürdürdü.

Bu talep, İngiltere Sanat Konseyi‘nin hassasiyeti, uygun olduğunda eserlerin iadesini ve uzun vadeli ödünçlerin düzenlenmesini tavsiye eden yeni iade kılavuzunu yayımlamasının hemen ardından geldi.

British Museum, Mısır üzerine yeni bir sergi düzenlemek için Mısırlı akademisyenlerle birlikte çalışıyor ve bir müze sözcüsüne göre, Rosetta Taşı‘nın 3D taramasını çevrimiçi yayınlayarak erişilebilir hale getirmeyi amaçlıyor.

Bu iade talepleri arasında sadece sonuncusu. Kısa bir süre önce Almanya yağmalanan Benin Bronzlarını Nijerya’ya iade etmiş ve British Museum Parthenon Mermerlerinin Yunanistan’a ödünç verilmesi için bir “Parthenon Ortaklığı" çağrısında bulunmuştu.

Bu içeriği beğendiyseniz lütfen çevrenizle paylaşınız…