17:40:48

İncelen Buzulun Neden Olduğu Büyük Tsunami Dokuz Gün Boyunca Sismik Olay Yarattı

Bilim insanları, dokuz gün süren şaşırtıcı ve tekdüze bir gezegen uğultusunun izini Grönland’daki bir buzula kadar sürdüler. Deprem bilimciler, Eylül 2023’te sismik aktiviteyi tespit etmek için kullanılan izleme istasyonlarında olağandışı bir sinyal tespit etti. Bunu Kuzey Kutbu’ndan Antarktika’ya kadar her yerdeki sensörlerde izlediler…

Şaşırmışlardı – sinyal daha önce kaydedilenlere hiç benzemiyordu. Depremlerin tipik frekans zengini gürültüsü yerine, bu sadece tek bir titreşim frekansı içeren monoton bir uğultuydu. Daha da şaşırtıcı olan, sinyalin dokuz gün boyunca devam etmesiydi.

Başlangıçta bir “USO” – tanımlanamayan sismik nesne – olarak sınıflandırılan sinyalin kaynağı sonunda Grönland’ın uzak Dickson Fiyordu’ndaki büyük bir toprak kaymasına kadar izlendi. Olimpik büyüklükte 10.000 yüzme havuzunu dolduracak kadar şaşırtıcı miktarda kaya ve buz fiyortun içine düşerek 200 metre yüksekliğinde bir mega tsunamiyi ve seiche olarak bilinen bir fenomeni tetikledi: buzlu fiyortta dokuz gün boyunca yaklaşık 10.000 kez ileri geri sallanmaya devam eden bir dalga.

Tsunamiyi bir bağlama oturtmak gerekirse, 200 metrelik bu dalga Londra’daki Big Ben kulesinin iki katı yüksekliğindeydi ve 2004 yılında Endonezya’da (Boxing Day tsunamisi) ya da 2011 yılında Japonya’da (Fukushima nükleer santralini vuran tsunami) meydana gelen büyük denizaltı depremlerinden sonra kaydedilenlerden kat kat daha yüksekti. Bu belki de 1980’den bu yana Dünya’nın herhangi bir yerindeki en yüksek dalgaydı.

Şimdi Science dergisinde yayımlanan keşif, 15 ülkedeki 40 kurumdan 66 bilim insanının işbirliğine dayanıyordu. Tıpkı bir uçak kazası soruşturmasında olduğu gibi, bu gizemin çözülmesi için sismik veri hazinesinden uydu görüntülerine, fiyort içi su seviyesi monitörlerinden tsunami dalgasının nasıl geliştiğine dair detaylı simülasyonlara kadar pek çok farklı kanıtın bir araya getirilmesi gerekti.

Tüm bunlar, çöküşten onlarca yıl öncesinden saniyeler öncesine kadar uzanan felaket niteliğinde, basamaklı bir olaylar zincirini ortaya koymuştur. Heyelan, dar ve sınırlı bir fiyort içine dalmadan önce dar bir olukta çok dik bir buzuldan aşağı doğru ilerlemiştir. Nihayetinde onlarca yıl süren küresel ısınma buzulu onlarca metre inceltmiş, bu da üzerinde yükselen dağın artık dayanamayacağı anlamına gelmiştir.

Keşfedilmemiş sular

Ancak bu bilimsel mucizenin tuhaflığının ötesinde, bu olay daha derin ve daha rahatsız edici bir gerçeğin altını çiziyor: iklim değişikliği gezegenimizi ve bilimsel yöntemlerimizi henüz anlamaya başladığımız şekillerde yeniden şekillendiriyor.

Bu, keşfedilmemiş sularda gezindiğimizin önemli ve keskin bir hatırlatıcısıdır. Sadece bir yıl önce, bir deniz fırtınasının dokuz gün boyunca devam edebileceği fikri saçma bulunarak reddedilirdi. Benzer şekilde, bir asır önce, ısınmanın Kuzey Kutbu’ndaki yamaçların dengesini bozarak neredeyse her yıl büyük toprak kaymalarına ve tsunamilere yol açabileceği fikri de uzak bir ihtimal olarak değerlendirilirdi. Ancak, bir zamanlar düşünülemeyen bu olaylar artık yeni gerçekliğimiz haline geliyor.

Bu yeni çağın derinliklerine doğru ilerledikçe, önceki anlayışımıza meydan okuyan daha fazla olaya tanık olmayı bekleyebiliriz, çünkü deneyimlerimiz şu anda karşılaştığımız aşırı koşulları kapsamıyor. Daha önce kimsenin var olabileceğini hayal bile edemediği dokuz günlük bir dalga tespit edildi.

Geleneksel olarak, iklim değişikliği ile ilgili tartışmalar, değişen hava modelleri ve yükselen deniz seviyeleri ile atmosfere ve okyanuslara yukarıdan ve dışarıdan bakmamıza odaklanmıştır. Ancak Dickson Fiyordu bizi aşağıya, ayaklarımızın altındaki yer kabuğuna bakmaya zorluyor.

İklim değişikliği belki de ilk kez küresel etkileri olan bir sismik olayı tetikledi. Grönland’daki heyelan Dünya’ya titreşimler göndererek gezegeni sarstı ve olaydan sonraki bir saat içinde tüm dünyayı dolaşan sismik dalgalar oluşturdu. Ayaklarımızın altındaki hiçbir toprak parçası bu titreşimlere karşı bağışık değildi ve metaforik olarak bu olayları anlamamızda çatlaklar açtı.

Bu tekrar olacak

Heyelan-tsunamiler daha önce de kaydedilmiş olsa da, Eylül 2023’teki olay, iklim değişikliğinin neden olduğu bu felaketlere karşı bağışıklığı olduğu düşünülen Grönland’ın doğusunda görülen ilk olaydır.

Bu kesinlikle son heyelan-megatsunami olmayacaktır. Dik yamaçlardaki permafrost ısınmaya ve buzullar incelmeye devam ettikçe, bu olayların dünyanın kutup ve dağlık bölgelerinde daha sık ve daha büyük ölçekte yaşanmasını bekleyebiliriz. Yakın zamanda Grönland’ın batısında ve Alaska’da tespit edilen dengesiz yamaçlar, yaklaşmakta olan felaketlerin açık örnekleridir.

Bu aşırı ve beklenmedik olaylarla yüzleştikçe, mevcut bilimsel yöntemlerimizin ve araç setlerimizin bunlarla başa çıkmak için tam donanımlı olması gerekebileceği açıkça ortaya çıkıyor.

Grönland’daki 2023 olayını analiz etmek için standart bir iş akışımız yoktu. Ayrıca yeni bir zihniyet benimsemeliyiz çünkü mevcut anlayışımız artık neredeyse yok olmuş, daha önce istikrarlı olan bir iklim tarafından şekillendirilmiştir.

Gezegenimizin iklimini değiştirmeye devam ederken, hazırlıklı olmalıyız!

Bu içeriği beğendiyseniz lütfen çevrenizle paylaşınız…