01:14:10

Araştırma: Ultra İşlenmiş Gıdalardaki Katkı Maddesi Kümeleri Tip 2 Diyabetle İlişkilendirildi

Yeni bir araştırma, ultra işlenmiş gıdalarda bulunan katkı maddelerinin tip 2 diyabet riskini artırabileceğini ve bu katkı maddelerinin birlikte tüketildiğinde, tek başlarına olduğundan daha zararlı olabileceğini ortaya koydu…

ABD’deki marketlerde satılan gıdaların yaklaşık %70’i ultra işlenmiş sınıfına giriyor. Bu tür gıdalar; tat, renk, doku ve raf ömrünü artırmak için kullanılan katkı maddelerini içeriyor. Ancak şimdiye dek katkı maddelerinin sağlık üzerindeki etkileriyle ilgili çok az araştırma yapılmış durumda ve bu çalışmalar genellikle tek tek katkı maddelerinin zararlarını inceliyor.

Ancak bu yeni çalışmada, belirli katkı maddelerinin kümeler hâlinde tüketilmesinin tek başlarına olduklarından daha büyük zarar yaratabileceği tespit edildi. Araştırma, iki farklı katkı maddesi grubunun, küçük ama anlamlı bir şekilde tip 2 diyabet riskini artırdığını gösterdi.

Brezilya São Paulo Üniversitesi’nden halk sağlığı profesörü Carlos Monteiro’ya göre, “Katkı maddelerinin sağlık üzerindeki etkilerinin yalnızca tek tek değerlendirilmesi hatalı; çünkü insanlar bu katkıları genellikle bir arada tüketiyor.” Monteiro, katkı maddelerinin işlenme düzeyine göre gruplandığı NOVA sınıflandırma sisteminin yaratıcısı.

Katkı maddesi grupları nelerdir?
Ultra işlenmiş gıdalarda sık kullanılan katkı maddeleri şunlardır:

• Küf ve bakterilere karşı koruyucu maddeler (koruyucular)

• Birbirine karışmayan maddeleri karıştırmak için kullanılan emülgatörler

• Yapay tatlandırıcılar ve renklendiriciler

• Köpük önleyiciler, hacim artırıcılar, beyazlatıcılar, jelleştiriciler, cilalar

• Değiştirilmiş şekerler, tuzlar ve yağlar

Sanayi genellikle bu katkı maddelerini belirli tür gıdalarda aynı şekilde tekrar tekrar bir araya getiriyor. Örneğin bir diyet kola; aspartam, asesülfam potasyum (Ace-K), sitrik asit, karamel boyası gibi katkıları bir arada içeriyor. Aynı durum, tatlandırılmış yoğurtlar ve hazır ekmekler için de geçerli.

Fransa’daki Ulusal Sağlık ve Tıbbi Araştırmalar Enstitüsü’nden Mathilde Touvier liderliğindeki araştırmada, 108.000 yetişkinin beslenme ve sağlık verileri incelendi. Katılımcılar, yediklerini marka marka bildirerek katkı maddelerine ne kadar maruz kaldıklarını belirtti.

Veriler 2023 sonuna kadar takip edildi ve tip 2 diyabet gelişimi analiz edildi. Araştırma, besin kalitesi ve yaşam tarzı gibi faktörlerden bağımsız olarak iki katkı maddesi kümesinin diyabet riskini artırdığını ortaya koydu.

1. Katkı maddesi kümesi:

• Modifiye nişastalar

• Pektin

• Guar gamı

• Karagenan

• Polifosfatlar

• Potasyum sorbat

• Zerdeçal (kurkumin)

• Ksantan gamı

Bu grup; hazır sütlü tatlılar, peynir sosları ve bazı çorbalar gibi gıdalarda bulunur. Bazı araştırmalar bu maddelerin zararsız olduğunu gösterse de, bazıları da bağırsak florasında bozulma ve iltihaplanma riski olduğunu belirtiyor.

2. Katkı maddesi kümesi:

• Sitrik asit

• Sodyum sitrat

• Fosforik asit

• Karamel boyası (sülfitle amonyaklı)

• Ace-K, aspartam, sukraloz (yapay tatlandırıcılar)

• Arap zamkı, malik asit, karnauba mumu, paprika özü, antosiyaninler

• Guar gamı, pektin

Bu grup genellikle şekerli ve yapay tatlandırılmış içeceklerde bulunur.

Araştırmacılar, bu katkı maddesi karışımlarının metabolizma üzerindeki etkilerinin daha derinlemesine anlaşılması için çok daha fazla araştırma yapılması gerektiğini vurguluyor.

North Carolina Üniversitesi’nden beslenme uzmanı Elizabeth Dunford ise, çalışmayı “katkı kombinasyonlarının olası zararlarını vurgulamak adına iyi bir ilk adım” olarak değerlendirdi.

Markette Ultra İşlenmiş Gıdayı Nasıl Ayırt Edeceğiz?

“Ultra işlenmiş" ibaresi ambalajda yasal olarak zorunlu değil, çünkü bu bir bilimsel sınıflandırma ama hukuki bir tanım değil. Yani üreticiler buna uymak zorunda değil. Ama dikkat ederseniz bazı ipuçlarıyla ayırt etmek mümkün:

İçindekiler Listesine Bakın
Eğer aşağıdakilerden birden fazlası varsa, büyük ihtimalle ultra işlenmiştir:

– Emülgatörler: lesitin, mono ve digliseritler, polisorbate 80
– Tatlandırıcılar: aspartam, sukraloz, asesülfam-K
– Renklendiriciler: E100–E199 arası maddeler (örneğin, E150c – karamel boyası)
– Koruyucular: sodyum benzoat, potasyum sorbat
– Yapay aromalar veya “aroma verici” ibaresi
– Modifiye nişasta, maltodekstrin
– Endüstriyel trans yağlar veya “kısmen hidrojene edilmiş yağ”

İçerik Listesi Uzunsa ve Tanımadığın Kelimelerle Doluysa
– “Sütlü tatlı” gibi masum gözüken ürünlerin arkasına bakın: Eğer liste 7-8 satırı aşıyorsa, muhtemelen ultra işlenmiştir.
– Gerçek yemek yapımında kullanılmayan maddeler varsa (gliserin, karagenan, propilen glikol gibi), uzak durulmalı.

Ürün Gerçekten Evde Yapılabilir mi?
Şu üç soruyu sorun:
– Bu ürünü mutfakta yapabilir miyim?
– Tüm içerikleri marketin normal reyonlarından bulabilir miyim?
– Üretim şekli endüstriyel işleme mi dayanıyor?

Eğer “hayır" cevabı çoğunluktaysa, muhtemelen ultra işlenmiş üründür.

Neden Üzerinde “Ultra İşlenmiş" Yazmıyor?

Çünkü:
– Yasal tanım yok: Ülkelerin gıda yasalarında “ultra işlenmiş" diye bir kategori yok.
– Endüstri baskısı: Bu tür etiketleme yapılırsa, birçok büyük üretici zarar görecek. Yani politik ve ekonomik baskı var.
– Yeterli kamuoyu baskısı yok: Tütün ürünlerinde olduğu gibi halk baskısı henüz yeterince büyümedi.

Bazı ülkelerde (örneğin Brezilya, Şili) bu konu tartışılıyor ama çoğu yerde etiketlere yansımış değil.

Bu içeriği beğendiyseniz lütfen çevrenizle paylaşınız…